Αν κοιτάξουμε την ιστορία τα τελευταία 200 χρόνια θα δούμε έναν διπλασιασμό του προσδόκιμου ζωής. Αν δηλαδή σας έπαινα τώρα και μεταφερόμασταν στο 1850 και όχι εδώ αλλά σε... μια δυτικοδευρωπαϊκή πρωτεύουσα στο Λονδίνο για παράδειγμα, σας διαβεβαιώ ότι θα ήμουν ένα θαύμα της φύσης που έχω καταφέρει να ζήσω μέχρι την ηλικία των 58 ετών. Ο μέσος όρος ζωής τότε ήταν 35 έτη. Κοιτάξτε πού είμαστε σήμερα.
Το προσδόκιμο ζωής έχει υπερδιπλασιαστεί από αυτό που ήταν το 1850 περίπου, αλλά ταυτόχρονα, παρότι δηλαδή έχουμε βελτιώσει το προσδόκιμο ζωής, δεν ζούμε καλύτερα. Αυτό λοιπόν είναι μία παράμεντος την οποία θα πρέπει να την αντιμετωπίσουμε. Άρα αντί να σκεφτόμαστε πως μπορούμε να ζήσουμε περισσότερα χρόνια, πρέπει να σκεφτούμε πως να ζήσουμε καλύτερα χρόνια. Είναι εφικτό να χακάρουμε το βιολογικό μας ρολόι και κυρίως μπορούμε να ζήσουμε περισσότερο χωρίς να γεράσουμε νωρίτερα.
Γεια σας, είμαι ο Γιάννης Πανταζόπουλος και ακούτε ένα επεισόδιο της σειράς podcast «Άκου την επιστήμη». Για να μην χάνετε κανένα επεισόδιο μπορείτε να μας ακολουθείτε στο Spotify, στα Apple Podcast αλλά και στο κανάλι της Life'ο στο YouTube. Υπότιτλοι AUTHORWAVE
Υπάρχει τρόπος να αντιστρέψουμε το γύρας ή ακόμα και να γίνει πραγματικότητα το στίχημα της Αθανασίας? Εδώ και καιρό ένα ντοκιματέρ στο Netflix έχει περιοδοτήσει διάφορες συζητήσεις. Πρόκειται για το «Don't Die» με πρωταγωνιστή τον μεγιστάνα Μπράιαν Τζόνσον, ο οποίος ξοδεύει εκατομμύρια για να αντιστρέψει τη βιολογική του ηλικία.
Βιοαισθητήρες, δίαιτες ακριβίας, παρεμβάσεις στο DNA, ακόμα και ηλεκτροσόκ για μεγαλύτερες στήσεις, συνθέτουν ένα προσωπικό πείραμα με στόχο την Αθανασία ή τουλάχιστον την αναβολή του αναπόφευτου. Τι λέει όμως η επιστήμη για όλα αυτά? Μπορεί να γίνει πραγματικότητα η αναζήτηση της αιώνιας νιώτης και να κερδίσουμε τον χρόνο.
Σήμερα έχουμε την τιμή να φιλοξενούμε έναν από τους πλέον καταξιωμένους επιστήμονες στον χώρο της βιολογίας και της ιατρικής έρευνας στην Ελλάδα, τον κύριο Αριστίδη Ιλιόπλο, καθηγητή βιολογίας γενετικής στην ιατρική σχολή του ΕΚΠΑ, και Διευθυντή του Εργαστηρίου Βιολογίας. Κύριε Λιόπουλε, ευχαριστώ πάρα πολύ που είστε εδώ σήμερα μαζί μας. Εγώ σας ευχαριστώ, ιδιαίτερη χαρά και θα έχουμε μια πολύ καλή συζήτηση, πιστεύω.
Είμαι σίγουρος γι' αυτό. Θέλω να ξεκινήσω με το εξιστή, τι ήταν αυτό που σας σώθησε να ακολουθήσετε την επιστήμη της βιολογίας και ειδικότερα της γενετικής. Λοιπόν, το πρώτο μου πτυχίο ήταν χημεία. Μια πραγματικά εκπληκτική επιστήμη. Από νωρίς βέβαια είχα ενδιαφέρον στην χημία της ζωής, πώς ανόργανα και οργανικά μόρια συνδυάστηκαν στη διάρκεια της εξέλιξης για να φτιάξουν τα πρώτα κύτερα.
και μετά τους οργανισμούς. Με πασχολούσαν ερωτήματα όπως τι είναι αυτό που ξεχωρίζει τη ζωντανή από τη νεκρή ύλη. Πώς οργανώνονται αυτά τα πολύπλοκα συστήματα μέσα στο κύτταρο. Πώς παράγονται οι πρωτεΐνες αυτές.
που έζουν πολλούς ρυθμιστικούς ρόλους όπως είναι η αιμοσφαιρίνη στα ερυθρά κύτταρα. Οπότε το διδακτορικό μου που αφορούσε στη μωρική βιολογία ήταν αφιερωμένο στη μελέτη των μηχανισμών εκείνων με τους οποίους... παράγεται η αιμοσφαιρίνη και μέσα από αυτές τις μελέτες ήρθα σε επαφή με τη γενετική και ειδικότερα με τις αιμοσφαιρινοπάθειες μια ομάδα, μια μεγάλη οικογένεια γενετικών ενωσημάτων ήρθα σε επαφή με το θαυμαστό
κόσμο του DNA και της γενετικής αλλά αυτό που έμαθα περισσότερο ήταν ότι τα όρια της επιστήμης είναι μάλλον τεχνητά βάζουμε όρια και μιλάμε για χημία για βιολογία και γενετική αλλά στην ουσία
Πού θα ήταν για παράδειγμα η ιατρική σήμερα χωρίς τη βιολογία, τη φαρμακευτική, τη χημία. Που θα ήταν η βιολογία χωρίς να έχει ένα στόχο όπως είναι η ιατρική. Άρα λοιπόν πρέπει να είμαστε πάντα... σε θέση να ξεπερνάμε αυτά τα τεχνητά όρια των επιστημών, να τα συνδυάζουμε, γιατί εκεί βρίσκεται πραγματικά η λύση σε μεγάλα ζητήματα που απασχολούν την ανθρωπότητα.
Τι θα λέγαμε πολλές φορές να ρωτιέμαι ως προς το τι μπορεί να γνωρίζει ένας γενετιστής που δεν γνωρίζουν οι άλλοι άνθρωποι. Πολύ ωραία ερώτηση. Λοιπόν, αυτό που εμένα με συνερπάζει είναι ότι όλοι μας Μοιραζόμαστε σχεδόν το ίδιο DNA. Είμαστε κατά 99,6% ταυτόσιμοι. Και όμως αυτό το 0,4% του DNA που μας διαφοροποιεί είναι αυτό που είναι υπεύθυνο για την...
εκπληκτική ποικιλομορφία που έχουμε. Έχουμε διαφορές στο ύψος, στο χρώμα των ματιών, στο βάρος μας, αλλά σε αυτό το 0,4% κρύβεται και η ποικιλομορφία που έχουμε αναφορικά με την επιδεκτικότητα. πολλά νοσήματα. Αυτό λοιπόν το 0,4% είναι για μένα ένας μεγάλος στόχος στην υποστημονική μου πορεία να καταλάβω πως λοιπόν αυτό το 0,4% επηρεάζει νοσήματα με
Βαρύ αντίκτυπο στον άνθρωπο όπως η παχυσαρκία, τα καρδιαγγιακά, ο διαβήτης και ούτω καθεξής. Αυτό νομίζω ότι είναι μια συναρπαστική συνιστόσα της γενετικής. Θα συζητήσουμε κάποια από αυτά. Στην πορεία της συζήτησής μας, αλλά θέλω να σας ρωτήσω το εξής. Ποιες θα λέγαμε ότι σήμερα είναι οι πιο εντυπωσιακές εξελίξεις όσον αφορά τον τομέα της μοριακής βιολογίας και γενετικής, που μπορεί όμως να αλλάξουν τη ζωή μας στα επόμενα δεκα χρόνια.
Είμαστε στο κατόφλι μιας πραγματικά εντυπωσιακής εξέλιξης στις επιστήμες της ζωής. Στο πώς η καινούργια ιατρική που διαμορφώνεται θα επηρεάζεται από την... γενετική, αυτό που ονομάζουμε γενομική ιατρική. Μέχρι τώρα η ιατρική βασιζόταν στις αρχές του μέσου όρου. Ήτανε αντενεργή, δηλαδή έβαζε μπροστά
τα συμπτώματα και προσπαθούσε να βρει λύσεις για αυτά τα συμπτώματα. Όμως έχουμε φτάσει σε ένα σημείο που αυτό δεν επαρκεί. Αυτό που χρειάζεται είναι μια νέα ιατρική η οποία είναι πιο προορατική. Δηλαδή ανταποκρίνεται στην... πρόληψη κυρίως και βέβαια στην εξατομήκευση της θεραπείας. Αλλά η πρόληψη είναι κάτι πάρα πολύ σημαντικό και για να μπορέσουμε να φτάσουμε σε αυτό το σημείο, χρειάζεται οπωσδήποτε να συνενώσουμε πολλές επιστήμες.
και μία από αυτές, επειδή με το κυρίαρχο ρόλο εδώ, είναι η γενετική. Μέσα από τη γενετική πλέον μπορούμε να υπολογίσουμε με πολύ μεγάλη ακρίβεια το γενετικό ρίσκο οποιοδήποτε να εμφανίσει ένα... πολυπαραγοντικό νόσημα όπως είναι ο διαβήτης, η παχυσαρκία, τα καρδιαγκιακά και ούτω καθεξής. Έχουμε λοιπόν την ικανότητα πλέον με πολύ μεγάλη ακρίβεια να προβλέψουμε αν κάποιος θα εφανίσει ένα νόσημα ή όχι. Αυτό βέβαια δεν σημαίνει ότι η γενετική είναι εντετερμινιστική.
Μπορούμε λοιπόν παράλληλα να βρούμε τρόπους να ξεπεράσουμε αυτό το αν θέλετε εμπόδιο που βάζει η γενετική πάνω στην υγεία μας ή την επίδραση της γενετικής πάνω στην υγεία μας. Αυτή για μένα είναι μία...
συνιστώσα της γενετικής που έχει πολύ μεγάλη πρακτική αξία και θα διαμορφώσει το μέλλον της ιατρικής επιστήμης και το μέλλον της υγείας. Θέλω να σας ρωτήσω για την Genosophy. Μ' άρεσε και ως λέξη κιόλας. Με τη χρήση ενός... Διάβαζα με τη χρήση ενός εξελιγμένου αλγορίθμου που αναπτύχθηκε σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο Αθηνών Αναλύεται βαθιά γενετικά δεδομένα που περιλαμβάνουν πάνω από 750.000 γενετικές παραλλαγές για να υπολογίσετε εξατομικευμένες γενετικές βαθμολογίες προδιάθεσης σε ασθένειες.
Αυτό να μας πείτε. Πώς μπορεί η γενετική να συμβάλλει στη διάγνωση και θεραπεία ασθενειών, όπως για παράδειγμα ο καρκίνος, οι σπάνιες γενετικές παθήσεις. Να ξεκινήσω λέγοντας ότι η Τζενόσοφη είναι εταιρεία τεχνοβλαστός του Εθνικού και Καπτωριστερικού Πανεπιστημίου. και αξιοποιεί μοντέλα μηχανικής μάθησης, έναν αλγόριθμο μηχανικής μάθησης, προκειμένου να μπορεί να επεξεργαστεί ένα μεγάλο όγκο γενετικών δεδομένων.
Θυμάστε που σας είπα πριν ότι οι επιστήμες δεν πρέπει να έχουν όρια ή μάλλον τα όρια αυτά είναι τεχνητά, πρέπει να τα υπερπηδούμε. Αυτό είναι ακριβώς που κάναμε στην Τζενόσοφη. Συνεργαστήκαμε με μαθηματικούς, με επιστήμονες που ήταν ειδικοί στο... και μπορέσαμε να δημιουργήσουμε έναν πρωτοποριακό αλγόριθμο, ο οποίος μάλιστα βρεβεύτηκε δύο φορές για την καινοτομία του. Μία φορά από το Πανεπιστήμιό μας και μία από την Εθνική Τράπεζα σε έναν...
Πανελλήνιο διαγωνισμό στο οποίο συμμετείχαν πάνω από 250 καινοτόμες εταιρείες. Αυτός ο αλγόριθμος λοιπόν μας επιτρέπει όχι μόνο να μπορούμε να υπολογίσουμε πάρα πολύ γρήγορα το γενετικό κίνδυνο κάποιου να εμφανίσει ένα από αυτά τα νοσήματα που προαναφέραμε αλλά επιπρόσθετα να αξιοποιήσει τη γενετική πληροφορία προκειμένου να δώσει
επακριβείς ή καλύτερα θα έλεγα εξατομικευμένες συστάσεις αλλαγής του τρόπου ζωής διατροφής, άσκησης και ούτω καθεξής προκειμένου να μειωθεί η επίδραση του γεννητικού παράγοντα πάνω στο φαινότυπο. Δηλαδή να μειώσουμε στην ουσία τον κίνδυνο να εφανίσουμε αυτό το νόσημα. Παράδειγμα, αν ξέρουμε ότι κάποιος έχει έναν υψηλό γενετικό κίνδυνο να εφανίσει
υπάρχει σαρκία. Αυτό μπορούμε να το πούμε από πάρα πολύ μικρή ηλικία γιατί το DNA δεν αλλάζει. Δηλαδή από την ηλικία των 2 ή 3 ετών που έτσι και λιώσω ο Αμερικανικός Σύλλογος Παιδιάτρων προτείνει την προσεκτική αντιμετώπιση της παιδικής παχυσαρκίας ήδη από αυτήν την ηλικία των διετών, εμείς μπορούμε να υπολογίσουμε το γενετικό κίνδυνο του παιδιού να εφανίσει παχυσαρκία σε μεγαλύτερη ηλικία.
Αυτό δεν είναι μια ξερή γνώση. Είναι ουσιαστική γνώση γιατί μπορούμε να παρεύουμε πάρα πολύ νωρίς. Μπορούμε να παρεύουμε με καλύτερη διατροφή, με προτάσεις για άσκηση και ένα καλύτερο μοντέλο ζωής. έτσι ώστε να μειωθεί αυτός ο κίνδυνος στο ελάχιστο δυνατό. Μπορούμε να φτάσουμε κάποια στιγμή στο σημείο να πούμε ότι για παράδειγμα αρκετοί καρκίνοι θα θεραπευτούν. Ναι, είμαστε σε ένα καλό στάδιο. Καταρχήν πρέπει να πω και να τονίσω ότι
Τα τελευταία 30 χρόνια έχουμε δει μια πραγματικά εκπληκτική πρόοδο στο πεδίο της θεραπείας της κακοήθειας ή για να είμαι πιο ακριβής της διαχείρισης της κακοήθειας. Κάποιες μορφές καρκίνου είναι πλήρως οι άσημες. Για παράδειγμα ο καρκίνος των όρχεων στους άντρες ή κάποιες μορφές λευχαιμίας είναι πλέον οι άσημες σε πάρα πολύ μεγάλο βαθμό. Το πρόβλημα με τον καρκίνο ή μάλλον θα έλεγα με
αρκετούς τύπους καρκίνου είναι ότι δεν αποτελούν ένα νόσημα. Όταν λέμε καρκίνο στην ουσία μιλάμε για εκατοντάδες διαφορετικά νοσήματα όπου Δεν φτάνει μόνο να πούμε ότι κάποιος πάσει από καρκίνο του πνεύμα, γιατί κάτω από αυτόν τον όρο υπάρχουν και πάρα πολλοί διαφορετικοί τύποι, μοριακοί τύποι. Μεγάλος λοιπόν στόχος της σύγχρονης έρευνας για το ανακαρκίνο είναι να μπορέσουμε να χαρτογραφίσουμε αυτούς τους διαφορετικούς τύπους κακοήθειας και πλέον να δημιουργήσουμε εξατομικευμένα
όσο το δυνατόν πιο πολύ γίνεται και προς αυτή τη κατεύθυνση νομίζω υπάρχουν σημαντικές επιτυχίες. Η ανοσοθεραπεία για παράδειγμα έχει δώσει πολλές ελπίδες, έχει βελτιώσει το προσδόκιμο ζωής σε πολλούς ασθενείς. Υπολείπεται ακόμη από να έχουμε το όνειρο όλων των ερευνητών που εργάζονται πάνω στην θεραπεία του καρκίνου την πλήρη ίαση, αλλά είμαστε σε καλό δρόμο. Και επιτρέψτε μου να σας πω ότι...
Μαζί με τη θεραπεία πρέπει πάντα να σκεφτόμαστε τη πρόληψη. Με τη πρόληψη μπορούμε να μειώσουμε αυτόν τον κίνδυνο σε πάρα πολύ μεγάλο βαθμό και είναι κάτι το οποίο πλέον και ό,τι ο παγκόσμιος οργανισμός... υγείας έχει αναγνωρίσει και νομίζω είναι και προφανές. Το κόστος της ανοσοθεραπείας είναι τεράστιο. Το κόστος διαχείρισης των ασθενών με καρκίνο για τα εθνικά συστήματα υγείας είναι πάρα πολύ μεγάλο. Είναι πάρα πολύ σημαντικό.
να συνειδητοποιήσουμε ότι με την πρόληψη μπορούμε να έχουμε και καλύτερα αποτελέσματα και εν πάση περιπτώσει μείωση του κόστους για το σύστημα υγείας. Λέτε για πρόληψη και εμένα με ενδιαφέρει να το συζητήσουμε αυτό. Και θέλω να προσθέσω και έναν άλλο παράγοντα. Πάρα πολλοί κόσμοι, θα το έχετε ακούσει κι εσείς, θα σας το ρωτάνε συχνά, συσχετίζουν τον καρκίνο με το άγχος. Η ιδέα ότι το άγχος προκαλεί καρκίνο έχει γίνει όντως δημοφιλής.
αλλά τα επιστημονικά δεδομένα είναι μάλλον πιο σύνθετα. Το άγχος δεν προκαλεί άμεσα μεταλλαγές στο DNA που οδηγούν σε καρκίνο. Όμως αυτό που ξέρουμε είναι ότι το άγχος μπορεί να επηρεάσει έμεσα... Για παράδειγμα το ανασωπητικό σύστημα δημιουργώντας ένα περιβάλλον που σε συνδυασμό με άλλους παράγοντες μπορεί να ευνοήσει την ανάπτυξη καρκίνου. Επίσης, και αυτό πιστεύω είναι εξίσου σημαντικό, το χρόνιο άχος οδηγεί συχνά σε...
ανθιγυνές συμπεριφορές όπως το κάπνισμα, η υπερφαγία, η κακή διατροφή, η έλλειψη άσκησης και αυτοί είναι γνωστοί παράγοντες κινδύνου για καρκίνο. Άρα... θα έλεγα δεν είναι το ίδιο το άγχος ο άμεσος ένοχος αλλά οι συνέπειες που φέρνει στον οργανισμό που μπορούν να αυξήσουν τον κίνδυνο για την υγεία και όχι μόνο για την κακοήθεια αλλά και για πολλά άλλα νοσήματα.
Σε αυτούς που θα μας ακούσουν, π.χ. λέτε για την πρόληψη, λέτε όλα αυτά πολύ σωστά, ο σύγχρονος τρόπος ζωής. Και αν βάλουμε την λέξη πρόληψη δίπλα, πώς μπορούν να συνδυαστούν αυτά τα δύο, ξέρετε γιατί το λέω, γιατί... Αντιλαμβάνεστε, πλέον είναι τόσο ταχύς και αλματώδεις η ρυθμή της ζωής που μερικές φορές αναρωτιόμαστε όλοι πώς μπορείς όλα αυτά να τα...
εφαρμόσεις στην προσωπική σου ζωή, στην καθημερινότητά σου. Δηλαδή ένας άνθρωπος δεν πιστεύει ότι πάει στη δουλειά του και από το άγχος που έχει στρέφεται στην υπερφαγία επειδή του αρέσει. Προφανέστατα είναι μια τάση της εποχής αυτή. Είναι ένα πολύπλοκο φαινόμενο. Καταρχήν υπάρχει μια γενετική συνιστόση και σε αυτό. Θα έχετε ακούσει ότι κάποιοι άνθρωποι όταν στεναχωρούνται τρώνε περισσότερο. Κάποιοι άλλοι τρώνε λιγότερο.
Μου κόβω και η όρεξη. Ακριβώς. Αυτό είναι αποδεδεικμένα ένα φαινόμενο το οποίο έχει γενετική συνιστόσα. Επομένως υπάρχει ένας βαθμός πολυπλοκότητας αλλά έτσι ή αλλιώς Η πρόληψη είναι ένας παράγοντας στο οποίο πρέπει να λάβουμε πολύ σοβαρά υπόψη και να κινηθούμε προς αυτή την κατεύθυνση. Έχει μεγάλη επίπτωση και στη ποιότητα ζωής και στην υγεία μας και εν τέλει αν μπει στη καθημερινή ρουτίνα αλλάζει τη ζωή μας. Τι θα λέγατε σε κάποιον.
ότι είναι το μήνυμο. Θυμάμαι που μου είχατε πει πρόσφατα, έτσι το συζητούσαμε, ότι ακόμα και το άντερος πρωινό ή όχι είναι θέμα γενετικής, μου άρεσε πάρα πολύ αυτό, γενετικής προδιάθεσης. Αν θυμάμαι καλά. Θέλετε να μας το πείτε λίγο αυτό. Πώς επηρεάζει. Ναι, έχετε ακούσει κάποιους ανθρώπους που λένε ότι εγώ δεν μπορώ να φάω πρωινό. Άλλοι χωρίς πρωινό δεν μπορούν να ξυπνήσουν, χωρίς καφέ ή χωρίς πρωινό δεν μπορούν να σηκωθούν να πάνε στη δουλειά.
Και αυτό λοιπόν φαίνεται ότι έχει γενετική βάση. Γενικά, θα πρέπει να τονίσω ότι τα χαρακτηριστικά μας, από μελέτες διδήμων που προέρχονται αυτά τα δεδομένα, τα περισσότερα χαρακτηριστικά μας έχουν μια γενετική βάση. υπολογίζεται ότι όλα τα χαρακτηριστικά μας είτε αυτά που μας χαρακτηρίζουν φαινοτυπικά είτε αυτά που προκαλούν ενωσήματα είναι κατά 50% περίπου κληρονομήσιμα. Δηλαδή βρίσκονται στο DNA μας. Το υπόλοιπο είναι το περιβάλλον. Πού ζούμε, πώς ζούμε και ούτου καθεξής.
Αυτό λοιπόν το 50% έχει πρακτική αξία γιατί αν μπορέσουμε να το κατανοήσουμε μπορούμε να ρυθμίσουμε και καλύτερα το περιβάλλον. Οπότε αν ξέρουμε για παράδειγμα ότι τραποφεύουμε την λήψη πρωινού έχει δυσμενείς επιπτώσεις για την υγεία μας και για κάποιον ο οποίος έχει μια γενετική προδιάθεση να αποφεύγει πρωινό θα πρέπει αυτό το άτομο να κάνει μια μεγαλύτερη προσπάθεια. να απολαμβάνει κάπως το πρωινό, έτσι να μπει στη ρουτίνα του πρωινού.
Εδώ έρχεται και το άλλο ερώτημα. Όλοι μας έχουμε φίλους που το πρωί όταν μπορεί να τους δεις να σου πω να εγώ κάνω διαλυματική νηστεία, θα φάω μετά από εκείνη την ώρα. Τι γίνεται σε αυτό το διάστημα και τι είναι όλη αυτή η συζήτηση που... εκτιλείστε όσον αφορά την διαλυματική νηστεία. Η διαλυματική νηστεία είναι ένας όρος καταρχήν ο οποίος αγκαλιάζει πάρα πολλούς διαφορετικούς τρόπους διαχείρισης των θερμίδων.
Σύμφωνα με πάρα πολλά δεδομένα που έχουν δημοσιευτεί, η διαλυματική νηστεία ενώ μπορεί να βελτιώσει το σωματικό βάρος, δεν το κάνει καλύτερα από μια κλασική υποθερμιδική διατροφή μεσογειακού τύπου. και όλες οι μελέτες που έχουν δημοσιευτεί όλες οι σοβαρές πολύ μεγάλες μελέτες που έχουν δημοσιευτεί αναδεικνύουν ότι η μεσογειακή υποθερμιδική διατροφή είναι πολύ καλύτερη και για τη ρυθμίση του σωματικού βάρους αλλά και για τη βελτίωση
όλων των καρδιομεταβολικών χαρακτηριστικών της υγείας. Επομένως, καλό θα ήταν να στραφούμε περισσότερο προς την μεσογειακή υποθερμιδική διατροφή παρά προς την διαλυματική νηστεία. Η διαλυματική ιδιαίτερα όταν αποφεύγει το πρωινό μπορεί να οδηγήσει σε προβλήματα στο καρδιομεταβολικό σύστημα. Μπορεί επίσης να οδηγήσει σε μείωση.
της μυϊκής μάζας το οποίο επιδρά δυσμενώς στην καρδιαγιακή υγεία υπάρχουν λοιπόν πολλά δεδομένα που αναδεικνύουν ότι η διαλυματική νηστεία πραγματικά δεν υπερτερεί και αντίθετα μάλιστα θα έλεγα ότι έχει μικρότερη ευρυγετική επίδραση από την μεσογειακού τύπου διατροφή. Τρέξιμο υπερπάτημα. Και αυτό εξαρτάται πάρα πολύ από τους στόχους που έχει βάλει...
το άτομο για τον εαυτό του. Το περπάτημα έχει θετική επίπτωση στην υγεία όπως και το τρέξιμο. Εμείς μέσα από την Genosophy έχουμε δει μέσα από τη δική μας έρευνα ότι και εκεί υπάρχει μία σχέση
της γενετικής συνιστό σας με το βέλτιστο είδος άσκησης έτσι ώστε να οδηγήσει στην καλύτερη απώλεια σωματικού βάρους. Για παράδειγμα το τρέξιμο και η άσκηση γιόγκα αποτελούν πολύ καλές λύσεις για τα άτομα που έχουν υψηλό γεννητικό κίνδυνο για παχυσαρκία ενώ το κολύμπι δεν είναι ανάμεσα σε αυτά και είναι μια μελέτη την οποία θα δημοσιεύσουμε Δηλαδή είχε ενδιαφέρον αυτό. Ναι, ότι όταν συγκρίνουμε...
άτομα τα οποία έχουν υψηλό γενετικό κίνδυνο και χαμηλό γενετικό κίνδυνο για παχυσαρκία και βάζουμε αυτά τα άτομα να ασκηθούν μέσω κολύμβησης. Βλέπουμε ότι Τα άτομα με υψηλό γενιτικό κίνδυνο δεν εφανίζουν απώλεια βάρους μέσα από το κολύμπι. Ενώ αντίθετα φαίνεται ότι... Το περπάτημα, το έντονο περπάτημα ή ακόμα καλύτερα το τρέξιμο οδηγεί σε μεγαλύτερη βελτίωση του σωματικού βάρους. Γυμναστήριο ή διαλογισμός.
Λοιπόν, αυτή είναι η δύσκολη ερώτηση. Η γυμναστήρια οπωσδήποτε, η σωματική άσκηση αναφίβολα έχει πολύ μεγάλη επίπτωση στην υγεία. Θετικό αποτύπωμα στην υγεία και θα πρέπει να ενταχθεί στην καθημερινή μας... Αυτό που λέμε και αυτό που έχουμε βρει στη δική μας μελέτη και συμφωνούν και άλλοι ερευνητές είναι ότι άτομα τα οποία έχουν υψηλό γεννητικό κίνδυνο για παχυσαρκία πρέπει να κάνουν τουλάχιστον 14.000 βήματα την ημέρα.
ενώ άτομα με χαμηλό γενετικό κίνδυνο μπορούν να πάνε και λίγο λιγότερο 10.000 βήματα και ούτω καθεξής εν κατακλείδει κοιτάξτε η σωστή διατροφή η άσκηση είναι πάρα πολύ σημαντικά για όλους μας αλλά για κάποιους είναι θέμα ζωής και θανάτου αν μου επιτραπεί αυτή η βαριά έκφραση δηλαδή ότι όταν υπάρχει ένας υψηλός γενετικός κίνδυνος τα άτομα θα πρέπει οπωσδήποτε να το δούνε με ευλάβεια έτσι ώστε να
μπορέσουν να πάρουν τα κατάλληλα μέτρα για να μειώσουν αυτό το κίνδυνο. Και στην Τζενόσοφη πραγματικά έχουμε πολύ μεγάλη πτυχία σε αυτό. Τα άτομα τα οποία πάσουν από τέτοιου είδους ενωσήματα βλέπουν πολύ μεγάλη αλλαγή όταν ακολουθούν ένα εξατομικευμένο πλάνο διατροφής και άσκησης.
Διαβάζοντας το γονιδίωμα υπάρχει τρόπος να αντιστρέψουμε το γύρας ή ακόμα και να γίνει... πραγματικότητα το στοίχημα της Αθανασίας και σας το λέω γιατί αυτή είναι πλέον μια συζήτηση και θέλω να το αναλύσουμε λίγο αυτό που πραγματικά κυριαρχεί. στη δημόσια σφαίρα. Όλοι πλέον μετά τα social media και το κυνήγι της τελειότητας προσπαθούν να νικήσουν το γύρας. Τι θα μας λέγατε. Θα ξεκινήσω από μια...
η οποία μπορεί έτσι να μας σοκάρει λίγο γιατί πεθαίνουμε. Να μια ερώτηση η οποία είναι πολύ σχετική με την δική σας ερώτηση. Ως ανθρώπινο είδος είμαστε εδώ σήμερα.
Υκανή μάλιστα να θέτουμε τέτοια ερωτήματα όπως αυτό που θέσατε εσείς, γιατί είμαστε ένα επιτυχημένο πείραμα της φύσης. Η ύπαρξή μας θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί είτε μέσω της αναπαραγωγής ή μέσω της αθανασίας. Με πολύ απλά λόγια... Όταν η φύση έφτασε σε ένα σταυροδρόμο και έπρεπε να αποφασίσει κατά πόσο οι οργανισμοί πάνω στη γη θα πρέπει να διατηρηθούν μέσω της αναπαραγωγής ή μέσω της αθανασίας, επέλεξε το πρώτο δρόμο, αυτό της αναπαραγωγής.
Γιατί ο δεύτερος δρόμος στο περιβάλλον της Γης συνοδεύεται από πλήθος βλαβών στο DNA μας. Και όχι μόνο, αυτές οι βλάβες λοιπόν θα μπορούσαν να... Και συμβαίνει αυτό να οδηγήσουν σε αυτό που ονομάζουμε καρκίνος. Γνωρίζουμε ότι η έκθεσή μας στην ηλιακή ακτινοβολία οδηγεί σε ένα πολύ μεγάλο αριθμό βλαβών πάνω στο DNA. Έτσι λοιπόν η επιβίωσή μας επί μακρών δεν θα ήταν το επιθυμητό αποτέλεσμα για τη διατήρηση των οργανισμών πάνω στη γη. Ενώ αντίθετα...
Η δυνατότητα αναπαραγωγής επιβίωσης ήταν βασικό, ήταν θεμέλιος άξονας στην εξέλιξη. Αυτό λοιπόν είναι κάτι πάρα πολύ σημαντικό προκειμένου τώρα να απαντήσουμε το ερώτημά σας. Διαβάζοντας λοιπόν το γονιδήμα υπάρχει τρόπος να αντιστρέψουμε το γήρας. Αυτό μας δίνει σίγουρα πληροφορίες, πολλές πληροφορίες, δηλαδή το γενετικό μας υπόβαθρο, μας δίνει πληροφορίες για το πώς μπορούμε να διαχειριστούμε
παρά μέτρους που σχετίζονται με το γύρας αλλά το γύρας αυτό καθεαυτό είναι μια πολύπλοκη διαδικασία που δεν καθορίζεται μόνο από τα γονίδια. Περιλαμβάνει... πέρα από τις βλάβες στο DNA, επιγενετικές αλλαγές, δηλαδή αλληλεπίδραση με το περιβάλλον, φθορά των μυτοχονδρίων, φλεγμονή και ούτω καθεξής. Η παράταση τώρα της ζωής στον άνθρωπο είναι όνειρο.
Δεν έχουμε φτάσει ακόμα εκεί και θα έλεγα ότι ανταυτού καλύτερα θα είναι να κοιτάξουμε για την παράταση της υγιούς ζωής που είναι ένας ρεαλιστικός στόχος πάνω στον οποίο δουλεύουμε. έτσι κι αλλιώς ήδη. Αν κοιτάξουμε την ιστορία τα τελευταία 200 χρόνια θα δούμε έναν διπλασιασμό του προσδόκιμου ζωής. Αν δηλαδή σας έπαινα τώρα και μεταφερόμασταν στο 1850 και όχι εδώ αλλά σε...
μια δυτικοευρωπαϊκή πρωτεύουσα στο Λονδίνο για παράδειγμα, σας διαβεβαιώ ότι θα ήμουν ένα θαύμα της φύσης που έχω καταφέρει να ζήσω μέχρι την ηλικία των 58 ετών. Ο μέσος όρος ζωής τότε ήταν 35 έτη. Κοιτάξτε πού είμαστε σήμερα. Το προσδόκιμο ζωής έχει υπερδιπλασιαστεί από αυτό που ήταν το 1850 περίπου, αλλά ταυτόχρονα, παρότι δηλαδή έχουμε βελτιώσει το προσδόκιμο ζωής, δεν ζούμε καλύτερα, δεν ζούμε με καλύτερη υγεία.
Αυτό λοιπόν είναι μία παράμεντος την οποία θα πρέπει να την αντιμετωπίσουμε. Άρα αντί να σκεφτόμαστε πώς μπορούμε να ζήσουμε περισσότερα χρόνια, πρέπει να σκεφτούμε πώς να ζήσουμε καλύτερα χρόνια. Ποιοι είναι οι βασικοί βιολογικοί μηχανισμοί που επηρεάζουν τη μακροζωία. Είναι πολλοί. Οι βιολογικοί μηχανισμοί που επηρεάζουν τη μακροζωία περιλαμβάνουν την επιδιόρθωση φλαβών στο DNA. Μιλήσαμε για αυτά. Υπάρχουν...
κάποιες φυσικές φθορές στο DNA. Κάθε φορά που πουλαπλωσιάζεται λοιπόν το DNA μας αποκτά και κάποια σφάλματα. Ο μηχανισμός αυτός της αντιγραφής του DNA δεν είναι τέλειος. Επομένως κάθε φορά που... πολλαπλασιάζεται ένα κύτταρο το DNA αποκτά κάποια σφάλματα υπάρχουν και εξωγενείς παράγοντες οι οποίοι βλάπτουν το DNA και όλα αυτά τα λάθη
της διαδικασίας της αντιγραφής του DNA και των εξωγενών παραγόντων επιδιορθώνονται σε ένα μεγάλο βαθμό. Αλλά και αυτό το σύστημα επιδιορθώσης δεν είναι πλήρες, δεν είναι τέλειο. Υπόκειται σε φθορές και επομένως αυτό αποτελεί ένα σημαντικό βιολογικό μηχανισμό.
που οδηγεί στην γύρενση των κυττάρων. Πέρα από αυτό βέβαια υπάρχουν και άλλοι παράγοντες όπως είναι η χρόνια φλεγμονή. Η γύρενση σχετίζεται με τη λεγόμενη υποκλινική φλεγμονή, δηλαδή δεν μπορούμε να τη διακρίνουμε, δεν είναι μια σοβαρή φλεγμονή, αλλά υπάρχει στο σώμα μας και αυτό με τη σειρά του μπορεί να οδηγήσει σε βλάβες στα κύτταρα, σε κυταρική γύρενση και ούτω καθεξής.
Πρόκειται λοιπόν για μια σειρά από βασικούς μηχανισμούς που οδηγούν στην γύρανση και υπάρχουν και πολλοί άλλοι πιο ειδικοί. Τώρα σας πω κάτι για στειβόμενος. Είναι πολλοί άνθρωποι που λένε... Τι ηλικία έχεις και θα πει κάποιος ή κάποια 50. Και λέει δεν φαίνεσαι. Φαίνεσαι τουλάχιστον 10 χρόνια νέο τρία. Αυτό έχει να κάνει με τα κύτταρα του οργανισμού. έχει να κάνει με τα κύτταρα του οργανισμού και βέβαια έχει να κάνει με το τρόπο ζωής αλλά και το γεννωτικό μας υπόβαθρο.
Σας είπα και πριν ότι υπάρχει η γενετική συνιστόσα στα χαρακτηριστικά μας αλλά ακόμη και στο θέμα της γύρανσης η γενετική προδιάθεση παίζει ρόλο στην μακροζωία. Διδήμων για παράδειγμα και αναφέρω μέσα σε αυτές γιατί μας δίνουν πάρα πολύ προφορή για την σχετική συνεισφορά του γενετικού παράγοντα.
μονοζυγωτικούς διδήμους οι οποίοι μοιράζονται το ίδιο DNA και ταυτόχρονα ζουν στο ίδιο περιβάλλον και το συγκρίνουμε με διδήμους οι οποίοι δεν προέρχονται από το ίδιο υπόβαθρο και ζουν στο ίδιο περιβάλλον, μπορούμε λοιπόν να εξάγουμε πολύ σημαντικά συμπεράσματα για τη γενετική συνιστόσα σε διαφορετικά χαρακτηριστικά.
Από τέτοιες λοιπόν μελέτες αντιδήμων έχει δειχθεί ότι περίπου το 20 με 30% της διακύμανσης στο προσδόκιμο ζωής οφείλεται σε γεννητικούς παράγοντες. Τι είναι το υπόλοιπο? Προφανώς είναι το περιβάλλον. Το πώς σας ζούμε. Πώς τρεφόμαστε, πόσο ασκούμαστε και ούτω καθεξής. Πρόσφατες μελέτες που δημοσίησε σε πολύ μεγάλα περιοδικά έδειξαν ότι στο Ηνωμένο Βασίλειο η βελτίωση της διατροφής από μόνη της θα μπορούσε να προσθέσει 10 χρόνια ζωής στο μέσο άνθρωπο. Το ίδιο έδειξε μια μελέτη στις ΗΠΑ.
Επομένως να ένας πολύ απλός τρόπος που μπορούμε να βελτιώσουμε το προσδόκιμο ζωής, να παρεύουμε. σε αυτό που ονομάζουμε περιβάλλον. Επειδή είπατε για τη γενετική προδιάθεση μπορεί κάποιος για παράδειγμα να κληρονομήσει το προσδόκιμο ζωής των γονιών του. Ακούστε ανθρώπους να λένε «Α, εμένα η δική μου, έχουν φύγει ο ένας 90, ο άλλος 95. Έχω κληρονομήσει τα γονείς».
Φυσικά, όπως σας είπα ένα 20 με 30% αποδίδεται σε γεννητικούς παράγοντες και ναι μπορεί να κληρονομηθεί το προσδόκιμο ζωής σε κάποιο βαθμό. Αν λοιπόν έχεις καλά γονίδια και ταυτόχρονα ένα τρόπο ζωής που βοηθάει στην επιμήκυνση του προσδόκιμου ζωής τότε περιμένεις ότι θα ζήσεις για πολλά χρόνια. Αν δεν έχεις αυτά τα ευνοϊκά γονίδια, πάλι όμως μπορείς να παρεύεις με ένα καλύτερο και υγιέστερο τρόπο ζωής για να μπορέσεις να επιμηκίνεις αυτό που έχεις. Δηλαδή, το DNA μας...
Το έχουμε, δεν μπορούμε να το αλλάξουμε, αλλά μπορούμε να παρεύουμε στο περιβάλλον και εκεί λοιπόν να χτίσουμε για να βελτιώσουμε και την ποιότητα και το προσδόκιμα ζωής. Επίσης έχει κάτι άλλο που πολλές φορές... γράφεται ή συζητιέται είναι το γεγονός ότι π.χ. αν κάνεις κολύμβηση όλο το χρόνο σου λέει ότι η κολύμβηση ειδικά στο κρύο νερό ανανεώνει τα κύτταρά του ισχύει αυτό είναι μύθος δεν ξέρω κάποια επιστημονική μελέτη να το έχει δείξει
Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχει, απλά δεν την έχω υπόψη. Αυτό όμως που είναι βέβαιο και το γνωρίζω πάρα πολύ καλά είναι ότι η άσκηση δρά ευεργητικά πάνω στο προσδόκιμο ζωής και στη ποιότητα της ζωής. Και οι μηχανισμοί... για το φαινόμενο αυτό έχουν βρεθεί. Εμπλέκεται ένας μηχανισμός που ονομάζεται αυτοφαγία και είναι πάρα πολύ σημαντικός για την καταστροφή βλαβερών
ουσιών μέσα στο κύτταρο ή και οργανιδίων του κυττάρου τα οποία έχουν υποστεί βλάβη. Είναι ένας μηχανισμός άμυνας και φαίνεται ότι αυτός ενεργοποιείται μέσω της άσκησης. Θέλω να πάμε τώρα στο Don't Die με πρωταγωνιστή του Μεγιστάνα Μπράιαν Τζόνσον, ο οποίος πλέον ξοδεύει εκατομμύρια.
για να ζήσει για πάντα. Μάλιστα έχει κάνει μετάγγιση αίματος από τον γιο του για να τονίσει όπως λέει τα δικά του κύτταρα και όλο αυτό φαίνεται ότι έχει πάρει διαστάσεις μιας θα λέγαμε νέας μορφής θρησκείας. Εσείς πώς το σχολιάζεται όλο αυτό. Πολύ καλή ερώτηση. Η περίπτωση τώρα του Μπράιν Τζόνσον είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα του πώς η βιοτεχνολογία συναντά την ανθρώπινη φιλοδοξία και θα έλεγα σε κάποιο βαθμό την ματαιοδοξία.
Τώρα επιστημονικά οι μεταγγίσεις αίματος από νεότερα άτομα προς μεγαλύτερους δεν έχουν αποδείξει πιστικά ότι επιμηκύνουν τη ζωή ή αντιστρέφουν τη γύρενση. Έχουν γίνει κάποιες μελέτες σε ποντίκια αλλά όχι σε ανθρώπους. Όμως κοινωνικά βλέπουμε ότι λεγόμενη βιο μακροζωία αρχίζει να παίρνει διαστάσεις κινήματος, έχετε δίκιο και θα έλεγα σχεδόν θρησκευτικού κινήματος με πιστούς που αναζητούν τη σωτηρία μέσω της τεχνολογίας.
Αυτό έχει ενδιαφέρον, αλλά ταυτόχρονα θα έλεγα έχει και κινδύνους, γιατί θολώνει τα όρια μεταξύ επιστήμης και προσδοκιών που δεν έχουν επιστημονική βάση. Χρειάζεται λοιπόν προσοχή και έχουμε πίστη στην επιστήμη, αλλά στα δεδομένα. Τι θα λέγατε σε αυτούς που θα μας ακούσουν δηλαδή όσον αφορά το κομμάτι της επιμήκυνσης που πολλοί άνθρωποι αναζητούν. Είπατε για τη διατροφή.
Είπατε για το περιβάλλον. Τι μπορείς να κάνεις όμως όταν μένεις σε μια πόλη όπως η Αθήνα. Πού είναι η ποιότητα ζωής για να μπορείς και να θες δηλαδή να την αλλάξεις. Εμένα μόνο αυτό είναι το ερώτημά μου. Υπάρχουν δυνατότητες να βιλτιώσεις τη ζωή σου. Μπροστά σου πολλές φορές και το βλέπουμε αυτό με πάρα πολλούς ασθενείς που έρχονται στην Genosophy ακριβώς για να βελτιώσουν το σωματικό του βάρος, το διαβίτη και ούτω καθεξής. Υπάρχουν δυνατότητες να βελτιώσει κανείς τη διατροφή του.
Πάρα πολλές. Υπάρχουν επίσης δυνατότητες για άσκηση εξίσου το ίδιο. Είναι δύο παράμετροι, περιβαλλοντικοί παράμετροι, οι οποίοι έχουν πολύ μεγάλο αποτύπωμα, θετικό αποτύπωμα στην υγεία. Οπότε εστιαζόμαστε σε αυτούς. και με τη βοήθειά τους αναμένουμε να έχουμε τα καλύτερα δυνατά αποτελέσματα. Θέλω να έρθω σε ένα άλλο θέμα. Τα συναισθήματά μας είναι απόρρια γενετικών προδιαθέσεων ή το περιβάλλοντος στο οποίο μεγαλώσαμε. Τα συναισθήματά μας...
είναι αποτέλεσμα μιας παλισύνθετης αλληλεπίδρασης γενετικών και περιβαλλοντικών πολιτισμικών παραγόντων. Υπάρχουν γενετικές προδιαθέσεις που επηρεάζουν για παράδειγμα τη ροπή προς το άγχος ή την ηρεμία. Αλλά αυτές οι τάσεις εκδηλώνονται ή μετριάζονται από το περιβάλλον και τις εμπειρίες μας. Ένα χαρακτηριστικό και πολύ ενδιαφέρον παράδειγμα είναι το φαινόμενο που λέμε στα αγγλικά warrior και warrior.
Δηλαδή είναι στα ελληνικά πολεμιστής και πεσημιστής. Πρόκειται για συγκεκριμένες γενετικές παραλλαγές σε ένα γονείο το οποίο τον ονομάζεται Κόμπτ. Αυτές οι γενετικές επαραλλαγές επηρεάζουν πώς επεξεργαζόμαστε του στρες. Άτομα που έχουν το γενετικό υπόβαθρο του... πολεμιστή αυτή την εκδοχή λοιπόν τείνουν να αποδίδουν καλύτερα υποπίεση ενώ αυτοί που έχουν το γενετικό υπόβαθρο που ονομάζουμε πεσημιστής μπορεί να είναι ακριβώς το ανάποδο κάτω που
αλλά έχουν υψηλότερες επιδόσεις σε ήρεμο περιβάλλον. Άρα το DNA μας θέτει τις βάσεις, αλλά το πώς θα αναπτυχθούν οι συναισθηματικές μας αντιδράσεις Εξαρτάται από το συνδυασμό πάλι των γονιδίων, περιβάλλοντος και πολιτισμικών προσωπικών εμπειριών και ούτω καθεξής. Τώρα η ερωτική έλεξη προς τα άλλα άτομα σχετίζεται με κάποια γενετική προδιάθεση. Τι κάνει έναν άνθρωπο να ερωτεύεται...
Υπάρχουν όντως κάποιες ενδείξεις ότι η ερωτική έλξη επηρεάζεται εν μέρει από γεννητικούς αεπαράγοντες, κυρίως μέσω μηχανισμών όπως οι φερομόνες, το αναπροσωπητικό σύστημα. Υπάρχει... μια ενδιαφέρουσα παρατήρηση που αφορά το σύμπλεγμα των HLA είναι ένα σύμπλεγμα που ρυθμίζει την ανοσολογική απόκριση και έρευνες έχουν δείξει ότι οι άνθρωποι μπορεί
μάλλον ασυνείδητα να έλκονται σε άτομα με διαφορετικά HLA από τα δικά τους, ίσως επειδή αυτό αυξάνει τη γενετική ποικιλομορφία των απογόνων. Είναι δηλαδή ένα σύστημα, αν θέλετε, το οποίο έχει ενταχθεί στο γενετικό μας υπόβαθρο έτσι ώστε να εμπλουτίζεται το είδος μας με καλύτερα ανοσολογικά όπλα αυτό τώρα φαίνεται ότι έχει μια επίπτωση
στην ερωτική έλξη, η οποία όμως, ξέρετε, δεν είναι και αυτή μόνο σήμαντη. Και αυτή λοιπόν περιλαμβάνει ψυχολογικούς, κοινωνικούς και πολιτισμικούς παράγοντες, που θα έλεγα συνολικά μάλλον διαμορφώνουν τις προτιμήσεις μας, πέρα δι' από το DNA. Στις ομοφιλοφιλικές σχέσεις είναι διαφορετικό από τις ετεροφιλοφιλικές. Όχι, δεν υπάρχει απολύτως καμία διαφορά που να είναι γνωστή στην επιστήμη.
Θέλω να κλείσουμε με το εξής, επειδή το αναφέρατε κι εσείς λίγο στην αρχή. Τι θα άλλαζε αν γνωρίζαμε τη μέρα που θα πεθαίναμε. Δύσκολη ερώτηση αυτή. Εδώ είναι μια φιλοσοφική ερώτηση. Επομένως, όπως ξέρετε, στη τέχνη ισχύει, βλέπουμε τα πράγματα με διαφορετικό τρόπο. Αντιμετωπίζουμε τη τέχνη, τη φιλοσοφία...
από τη δική μας οπτική, απομένως ο καθένας θα κληθεί να δώσει τη δική του απάντηση. Εγώ θα έλεγα ότι αν γνωρίζαμε τη μέρα που θα πεθάνουμε, προφανώς θα άλλαζε η σχέση μας με το χρόνο, οι προτεραιότητές μας και ίσως και η ίδια η νοηματοδότηση της ζωής. τώρα για κάποιους αυτή η γνώση θα μπορούσε να φέρει απελευθέρωση κάνοντάς τους να ζήσουν πιο έντονα πιο αυθεντικά χωρίς αναβολές αλλά για κάποιους θα μπορούσε να γίνει πηγή άγχους ή ακόμη και παράλυσης Τώρα βιολογικά και φιλοσοφικά.
Η θνητότητα μας ορίζει ακριβώς επειδή το τέλος παραμένει άγνωστο. Σημαντικό εδώ πέρα βέβαια δεν είναι να ξέρουμε πότε θα έρθει το τέλος αλλά πώς να ζούμε με τρόπο που να το τιμά καθημερινά ακόμη και αν δεν έχουμε την παραμικρή βεβαιότητα. Κύριε Λιόπουλε, θέλω να σας ευχαριστήσω θερμά για όσα πολύ ενδιαφέροντα μας είπατε σήμερα. Χαρά μου και εγώ σας ευχαριστώ πάρα πολύ.
Ήταν ένα επεισόδιο της σειράς podcast «Άκου την επιστήμη» με καλεσμένο τον καθηγητή βιολογίας και γενετικής κ. Αριστίδη Ιλιόπουλο, ο οποίος μας βοήθησε να κατανοήσουμε τι πρέπει να κάνουμε προκειμένου να ζούμε περισσότερο και καλύτερα. Για να μην χάνετε κανένα επεισόδιο μπορείτε να μας ακολουθείτε στο Spotify, στα Apple Podcast και στο κανάλι της Life στο YouTube.