¶ Εισαγωγή και Έρευνα Νέων Ελλάδας
Τι απασχολεί τους νέους στην Ελλάδα, ποια ιδεολογία τους, τι σκέφτονται για το παρόν και το μέλλον τους. Μια νέα διεθνής έρευνα έχει τις απαντήσεις. Ακούτε το Βήμα Σήμερα. Είμαι ο Γιάννης Γιαμαντής και είναι Τρίτη 10 Ιουνίου. Μαζί μας ο δημοσιογράφος δεδομένων του βήματος Δημήτρης Λαφρόπουλος. Δημήτρη ευχαριστούμε πολύ που είσαι εδώ. Γιάννη ευχαριστώ για τη φλεξανία. Να ξεκινήσουμε με την ταυτότητα της έρευνας. Βεβαίως. Καταρχάς πρόκειται για μια έρευνα η οποία φέρνει στο φως κάτι...
Για πρώτη φορά. Είναι μια εκτενής έρευνα η οποία εξετάζει τις απόψεις, τις στάσεις και τις ανησυχίες των νέων ηλικίας από 14 έως 29 ετών στην Ελλάδα και στην Νοτιοανατολική Ευρώπη. Σήμερα θα επικεντρωθούμε βέβαια στην Ελλάδα.
¶ Πολιτικό Ενδιαφέρον και Συμμετοχή Νέων
Να ξεκινήσουμε με ένα βασικό ερώτημα που θέτει αυτή η έρευνα για την πολιτική. Είναι γεγονός ότι οι μεγαλύτερες ηλικίες ενδιαφέρονται παραδοσιακά για τα πολιτικά θέματα. Τους νόους πόσο τους ενδιαφέρει η πολιτική. Λοιπόν, καταρχάς αυτή η έρευνα να σημειώσουμε πως έχει διεξαχθεί από το ίδρυμα Friedrich Ebert Stiftung και το Εθνικό Κέντρο Κοινωνικών Ερευνών, το λεγόμενο ΕΚΕ, η αλήθεια είναι πως ενδιαφέρονται σημαντικά για την πολιτική.
αλλά δεν ενδιαφέρονται τόσο για τα κόμματα. Αυτό είναι το πρώτο έβριμα σε σχέση με το αν ενδιαφέρονται και κατά πόσο. Συγκεκριμένα, ας πούμε, ένα μικρό ποσοστό, ένα 16,9% φαίνεται πως ενδιαφέρεται πολύ έντονα για την πολιτική, αλλά υπάρχει και μια μεγάλη... Εντοπίζονται διαφορές ανάλογα με το φύλλο σε αυτή την απάντηση στο πόσο ενδιαφέρονται οι νέοι και οι νέες για την πολιτική.
Η αλήθεια είναι πως ναι, οι άντρες φαίνεται να ενδιαφέρονται λίγο περισσότερο από τις γυναίκες για την πολιτική με ένα 39,6% ενώ οι γυναίκες με ένα 31,4%. Το 37,6% αφορά ανθρώπους που... Ακριβώς, είναι κάπου στη μέση και...
Αν εστιάσουμε λίγο ειδικότερα στο πώς ορίζουμε την πολιτική θα έλεγα πως θα αντιμετωπίσουν τα πολιτικά κόμματα με μεγάλη επιφύλαξη ως προς τις πρακτικές τους. Αλλά έχουν ένα πολύ μεγάλο ενδιαφέρον ως προς τα πολιτικά πράγματα. Και η αλήθεια είναι ότι και σύμφωνα με την έρευνα εστιάζουν
σε άλλες μορφές πολιτικής επιτέλεσης με το να διαδηλώσουν, με το να συμμετέχουν σε θελοντικές δράσεις, με το να συμμετέχουν σε ακτιβιστικές δράσεις. Οπότε κατά κάποιο τρόπο θα λέγαμε πως για την νεολαία τα παραδοσιακά πολιτικά κόμματα έχουν απονομιμοποιηθεί. Η πολιτεία από την πλευρά της, προσπαθώντας να φέρει, να το πούμε ομά, νέα πελατεία στις κάλπες, έχει κατεβάσει το όριο ηλικίας για το δικαίωμα ψήφους στα 17 έτη και όχι στα 18 έτη που ήταν μέχρι σήμερα.
Αυτό, πώς το αντιμετωπίζουν οι νέοι. Πολύ καλό point, Γιάννη, γιατί ακριβώς αυτό είναι πάρα πολύ ενδεικτικό, ότι οι νέοι θεωρούν πως αυτή η νομοθετική ρύθμιση είναι ένα όχημα της κυβέρνησης και των πολιτικών κομμάτων, οι οποίοι αισθάνονται πως μακροπρότερα... Σε ένα πολύ μεγάλο ποσοστό, ένας στους δύο νέους νιώθουν πως είναι αυτή μια πρακτική χειραγώγησης, ότι έχει γίνει τελείως χρησιμοθηρικά.
Ένα πολύ μικρότερο ποσοστό, ας πούμε, σε σχέση με αυτό το μέτρο, ένα 34,1% θεωρεί ότι θα έχει αποτέλεσμα μεγαλύτερης συμμετοχής και ένα 19,6% απαντά πως θα οθήσει και περισσότερους νέους να ενδιαφερθούν εν γέννη για την πολιτική ζωή. Μου θυμίζει αυτό... Μία απάντηση πολλών στην ερώτηση πιστεύεις στον Θεό και είναι πολύ συχνά η απάντηση πιστεύω στον Θεό, δεν πιστεύω στην Εκκλησία. Πιστεύω δηλαδή στην ιδέα, στην αρχή.
Αλλά δεν πιστεύω στους φορείς αυτής της ιδέας. Λίγο νωρίτερα ανέφερες ότι επιλέγουν άλλους τρόπους για να δείξουν το ενδιαφέρον τους για την πολιτική. Μέσω διαδηλώσεων και άλλων δραστηριοτήτων.
¶ Δημοκρατία, Εθνικισμός και Ταυτότητα Νέων
Σε σχέση με τη δημοκρατία, πώς στέκονται οι νέοι. Θα λέγαμε πως σε γενικές γραμμές, αν δούμε τη μεγάλη εικόνα, οι περισσότεροι είναι υπέρ της δημοκρατίας. Ωστόσο υπάρχουν κάποια ειδικότερα ζητήματα τα οποία έρχονται στην επιφάνεια και τα οποία χρήσουν περαιτέρω προσοχής. Ας πούμε, ένας στους τρεις νέους συμφωνεί με τη διατύπωση ότι θα πρέπει να έχουμε έναν ισχυρό ηγέτη που δεν θα ασχολείται με κοινοβούλιο και εκλογές.
Ωραία. Να μείνουμε λίγο εδώ. Βεβαίως. Τι σημαίνει είναι καλό να έχουμε έναν ηγέτη ισχυρό που δεν θα ασχολείται με κοινοβούλια και εκλογές. Αυτό είναι μη δημοκρατικό έτσι δεν είναι. Είναι αντιδημοκρατικό. Ξεκάθαρα και έχει να κάνει με το ότι υπάρχει μία διευρημένη αντίληψη, κάποιες διαδεδομένες απόψεις σχετικά με κάποια απολυτερχικά μοντέλα.
Τα πιο συγκεντρωτικά και απολυτερχικά μοντέλα διοίκησης, πολιτικής διοίκησης, μπορούν να είναι πολύ πιο αποτελεσματικά. Και χαρακτηριστικό είναι ότι το 14,4% υπό ορισμένες συνθήκες θεωρεί ότι η δικτατορία είναι η καλύτερη μορφή διακυβέρνησης από τη δημοκρατία. Πάρα πολύ σημαντικό ότι σε τέτοιου τύπου έρευνες δημοσκοπικές πολλές φορές υποεκπροσωπούνται αυτές οι κοινότητες και αυτά τα πιστεύω. Δεν λέει κανείς ανοιχτά
και ξεκάθαρα ότι πιστεύει σε ένα τέτοιο καθεστώς. Οπότε θα έλεγα πως ας κρατήσουμε λίγο αυτά τα ποσοστά ως ένα δείκτυο ότι μπορεί στην πραγματική κοινωνία να είναι και λίγο μεγαλύτερα. Δημήτρη, έχω μπροστά μου την έρευνα αυτή και βλέπω ότι... Ένας στους τρεις το 31% απάντησε ότι θα έπρεπε να έχουμε έναν ισχυρό ηγέτη που δεν ασχολείται με κοινοβούλια και εκλογές. Και το 14% αυτών των ίδιων ερωτηθέντων απάντησε ότι υπό ορισμένες συνθήκες η δικτατορία θα ήταν μια καλύτερη μορφή διακυβέρνησης.
Σε τι συμπέρασμα μας οδηγεί. Δεν είναι ανησυχητικό. Μπορούμε αυτές τις δύο απαντήσεις να τις ενώσουμε σε ένα αυξανόμενο ποσοστό ανθρώπων που δεν έχουν δημοκρατικά αισθήματα. Είναι ξεκάθαρα ανησυχητικό στο πόσο διαδεδομένες είναι τέτοιου τύπου αντιλήψη. ειδικά στους νεότερους το λέω για το ότι υπάρχει μια μερίδα μεταξύ των νέων η οποία δηλώνει ανοιχτή σε εναλλακτικές αυταρχικές μορφές εξουσίας
Αυτό θα έλεγα ότι συνδυάζεται πάρα πολύ και μπορούμε να το δούμε σε σχέση και με το έβριμα της εν λόγω έρευνας για τις εθνικιστικές αντιλήψεις των νέων. Ότι για παράδειγμα ένας στους τρεις διαφωνεί με το ότι η Ελλάδα θα έπρεπε να δέχεται να παραλάβει. Επίσης υπάρχει και ένα πολύ σημαντικό νούμερο το οποίο δέχεται ότι αληθινοί Έλληνες είναι μόνο τα άτομα που έχουν αίμα.
Από Έλληνες γονείς, ένα 14% πάλι, θα έλεγα ότι αυτό που αναφέρεται στη βιβλιογραφία ως το δίκαιο του αίματος, το γιο Σανγκουίνης, είναι κάτι το οποίο για πάρα πολλούς μπορεί να θεωρείται πως ανήκει στο χρονοτούλαπο της ιστορίας, αλλά υπάρχουν μεταξύ μας... Να εστιάσουμε λοιπόν Δημήτρη στο εξής ερώτημα. Θα ήταν καλύτερο αν η Ελλάδα κατοικούνταν μόνο από πραγματικούς Έλληνες. Συμφωνείτε ή διαφωνείτε.
Βεβαίως. Εδώ θα έλεγα πως τα ποσοστά χρήζουν λίγο περαιτέρω εξέτασης. Δηλαδή ένα 30% διαφωνεί. Διαφωνεί ως προς μια δήλωση η οποία είναι ξεκάθαρα εθνικιστική. Αλλά υπάρχει ένα ποσοστό 13% το οποίο... Συμφωνεί απόλυτα με αυτή τη δήλωση. Υπάρχει ένα ποσοστό το οποίο 15% συμφωνεί σε μεγάλο βαθμό με αυτή τη δήλωση και ένα ακόμα 23% το οποίο είναι κάπου στη μέση. Αθροίζοντάς τα αυτά, ένας στους δύο δεν είναι ξεκάθαρα αντιτιθέμενος στο ότι η Ελλάδα θα ήταν...
καλύτερα να κατοικούνταν μόνο από πραγματικούς Έλληνες, το οποίο είναι εντυπωσιακό. Και επειδή είσαι και γλωσσολόγος και προσέχεις τη γλώσσα, η λέξη πραγματικός Έλληνας, δηλαδή η λέξη πραγματικός δίπλα από μια εθνικότητα, αυτή τη στιγμή μιλάμε για την Ελλάδα, κρύβει ήδη από μόνη της.
ένα φιλοεθνικιστικό χαρακτήρα, έτσι δεν είναι. Απόλυτα. Εδώ πρόκειται για μια ξεκάθαρη επιλογή των ερευνητών οι οποίοι θέλουν να δώσουν αυτό το εθνικιστικό φορτίο για να δώσουν αυτό το στίγμα και να εξετάσουν να κάνουν challenge, να κάνουν μια πρόκληση ως προς τους ερωτηθέμενους.
Ότι τι είναι πραγματικός Έλληνας και θέλετε μόνο πραγματικούς Έλληνας στην Ελλάδα. Οπότε είναι μια θα έλεγα πολύ σκόπιμη επιλογή των ερευνητών για να έρθουν σε επιφανή αυτά τα πιστεύω. Όπως και έρχονται. Άρα Δημήτρη από τις απαντήσεις που έχουμε σχετικά με το κατά πόσο θα πρέπει να δέχεται... Υπότιτλοι AUTHORWAVE Τι συμπέρασμα βγάζουμε για τους νέους στην Ελλάδα σε σχέση με το μεταναστευτικό και την εθνική ταυτότητα.
¶ Παράγοντες που Διαμορφώνουν τους Νέους
κερδίζουν μεγαλύτερο έδαφος. Σήμερα η πολιτική κοινωνικοποίηση των νεότερων ηλικιών γίνεται σε ένα περιβάλλον και μηνδιακο περιβάλλον και social μηνδιακο περιβάλλον όπου έχει κανονικοποιηθεί ο ακροδεξιός λόγος και τα ακροδεξιά αφηγήματα έχει γίνει mainstream σήμερα πολλές φορές λέγεται κάτι στη δημόσια σφαιρά που υπό άλλες συνθήκες παλαιότερα ήταν ακραίο και απαγορευτικό να υποθεί. Θα έλεγα ότι αυτά τα αφηγήματα πλέον...
Έχουν πολύ μεγάλη διάδοση και έχουν και μια πολύ μεγάλη απίχυση στους νεότερους. Επίσης αυτό χτίζεται και μέσα από τα πολιτισμικά πρότυπα. Σκεφτείτε το παράδειγμα του Tate, ο οποίος μιλάει για τα alpha males, για την πατριαρχία κτλ. μπορείτε να σκεφτείτε. Οπότε χτίζεται, θα έλεγα, ένα μεγάλο πλαίσιο μέσα στο οποίο μεγαλώνουν, οριμάζουν και διαμορφώνονται οι νέοι, το οποίο έχει αυτά τα χαρακτηριστικά. Επίσης, να θυμίσω ότι αυτά τα παιδιά και αυτοί οι έφηβοι και οι νέοι
έχουν μεγαλώσει μέσα σε μια ιστορική συνθήκη αλλεπάλληλων κρίσεων. Κρίση οικονομική. με το κράγ του 2008 και στην Ελλάδα με τα μνημόνια, κρίση πολιτική με την άνοδο της Χρυσής Αυγής, κρίση υγειονομική με πολύ αυστηρά μέτρα. από την κυβέρνηση και κρίση πλέον περιβαλλοντική και σε άλλους τομείς και κρίση ταυτότητας θα έλεγα εν γέννη. Αυτή λοιπόν η νέα γενιά να δούμε πώς σκέφτεται για το μέλλον και το μέλλον το δικό της αλλά και το εθνικό μέλλον.
Ένας τρόπος για να σκεφτόμαστε το μέλλον είναι λίγο με βάση στο παρελθόν, δηλαδή είναι σαν μια αντανάκληση του παρελθόντος. Στη βιβλιογραφία πολλές φορές αναφέροντας στο φαινόμενο του καθρέφτη, ότι προσπαθούμε να δούμε μπροστά κοιτώντας πίσω. Υπάρχει μια αισιοδοξία από τους νέους για το ατομικό τους μέλλον, αλλά μια μεγάλη απεσιοδοξία για το εθνικό, το οποίο δείχνει και λίγο το πώς στέκονται σε σχέση με τα πολιτικά κοινωνικά τεκτενόμενα και το πώς σκέφτονται με βάση τον εαυτό τους.
ένας ατομοκεντρισμός πλέον στην επιφάνεια. Φτάνοντας προς το τέλος θα σε παρακαλούσα Δημήτρη να μας φτιάξει ένα πορτρέτο των νέων Ελλήνων και Ελληνίδων με βάση όλα αυτά τα στοιχεία που συζητήσαμε αλλά και άλλα αυτής της έρευνας. Είναι ένας ατομοκεντρισμός, μιας τροφής στον εαυτό, μια αίσθηση ανυκανοποίητου σε σχέση με τα οικονομικά. Εντάξει, αυτό δεν πέφτουμε απ' τα σύννεφα, είναι κάτι το οποίο λίγο πολύ όλοι το βιώνουμε.
Μία τεράστια ανάγκη ταυτόχρονα να ακουστεί η φωνή τους. Νιώθουν πως είναι πάρα πολύ μακριά από τα κέντρα εξουσίας, τα κέντρα διοίκησης και ότι δεν ακούγεται η φωνή τους, δεν λαμβάνονται υπόψη οι ανάγκες τους. Ταυτόχρονα θα έλεγα πως λογίζουν ως σημαντική...
την αξία της οικογένειας μεγαλώνουν και διαμορφώνουν ότι είναι και ένα safe space είναι ένας ασφαλής χώρος το σπίτι το οικογενειακό αλλά ταυτόχρονα που είναι και εύλογο υπάρχει και η ανάγκη να ζήσουν μόνοι τους να ανεξαρτητοποιηθούν βέβαια μέσα σε κάποιες οικονομικές δυσμενές οι συνθήκες που αυτό δεν είναι τόσο εύκολα εφικτό σε σχέση με την πολιτική ενδιαφέρονται πολύ σημαντικά για τα πολιτικά ζητήματα
αλλά ταυτόχρονα αντιμετωπίζουν με μια μεγάλη, με μια τεράστια καχυποψία τα πολιτικά κόμματα. Ήθελα να πω κάτι αρκετά σημαντικό, πως το στερεότυπο ότι οι νέοι δεν ενδιαφέρονται για την πολιτική σπάει. Ενδιαφέρονται και παρά ενδιαφέρονται, αλλά δεν ενδιαφέρονται... για τις παλαιές νόρμες τις οποίες θέλουν να σπάσουν. Επίσης, τι τους ανησυχεί για το μέλλον, τι μας ανησυχεί για το μέλλον. Το πιο σημαντικό ήταν ότι τους ανησυχεί η υγειονομική περίθαλψη.
Νιώθουν ότι το εσύ δεν μπορεί να τους υποστηρίξει. Δεν μπορεί να υποστηρίξει τις ανάγκες τους. Υπάρχει μια πολύ μεγάλη βεβαιότητα και σε σχέση με την ανεργία, αλλά όσο και να ακούγεται παράδοξο, από πολύ μικρές ηλικίες, θυμίζω 14 έως 29 έτων, υπάρχει μια τεράτητα...
Είναι λοιπόν λογικό όταν από τόσο νεαρή ηλικία σε απασχολεί κάτι που θα έπρεπε να θεωρείται αυτονόητο η υγειονομική και κοινωνική περίθαλψη να στρέφει στην πλάτη σου σιγά σιγά στους βασικούς κρατικούς θεσμούς και μοιραία και στη δημοκρατία γιατί αυτή είναι ο θεσμός πάνω από ό,τι διέπει την πολιτεία. Νιώθουν πως δεν υπάρχει η φροντίδα που έχουν ανάγκη για το παρόν και για το μέλλον και επίσης οι ίδιοι ενσωματώνουν
Τα ζητήματα τα οποία συζητούν και απασχολούν και τους γονείς τους και τον κύκλος και το περιβάλλον τους. Οπότε θα έλεγα πως οι νέοι είναι ένα πολύ καλό δείγμα καθώς εισπράττουν τους κραδασμούς που βιώνουν πρωτογενός οι γονείς τους. Σας ευχαριστώ. και σιγά σιγά μέσα από την έρευνα αυτή έρχονται στην επιφάνεια. Και δυστυχώς νομίζω ότι δίνει απάντηση αυτή η έρευνα στο γιατί ακραίες και λαϊκίστικες ρητορικές βρίσκουν όλο και περισσότερο εύκολο έδαφος.
Ναι σε πάρα πολύ μεγάλο βαθμό κυρίως γιατί υπάρχει εκεί μια υπόσχεση, υπάρχει μια υπόσχεση άμεσων λύσεων, υπάρχει μια αντιπολιτική αξία ότι θα τιμωρήσουμε αυτούς οι οποίοι δεν έχουν πράξει τα δέοντα και επίσης επειδή πολλές φορές η εκφορά... του ακροδεξιού λόγου είναι πάρα πολύ έντονη και θορυβόδης, νιώθει αρκετός κόσμος πως είναι ένας τρόπος να ακουστεί η φωνή τους και να αποδειχθεί η ύπαρξή τους. Δημήτρη Ελαφρόπουλες, ευχαριστούμε πολύ. Γιάννη, ευχαριστώ. Να είσαι καλά.
Αυτά για σήμερα, είμαι ο Γιάννης Διαμαντής, ξανά μαζί σας αύριο. Αν θέλετε ακολουθήστε μας και αξιολογήστε μας το Spotify και το Apple Podcast, χρησιμοποιήστε τα σχόλια ακριβώς κάτω από το Spotify για να μας μεταφέρετε τις δικές σας απόψεις και ερωτήσεις και πατήστε το κουδουνάκι αν θέλετε να λαμβάνετε μια διακριτική υπενθύμηση ότι έχουμε κάτι καινούριο να σας πούμε.
Δημοσιογραφική παραγωγή Κάτιάνα Καλλιγέρου. Ηχοληψία και τεχνική επεξεργασία ήχου. Ηλέκτρα Σιθιανάκη. Βασίλης Γαλόπουλος. Το βήμα σήμερα. Εξηγούμε τις ειδήσεις. Υπότιτλοι AUTHORWAVE