Μοναδικά έργα τέχνης που βρέθηκαν στο προϊστορικό ακροτήρι της Αντορίνης. Ένα παράθυρο στη ζωή, την καθημερινότητα και τον πολιτισμό του Αιγαίου πριν από χιλιάδες χρόνια. Ποια τα νοήματα πίσω από τις γραφισμένες μορφές και τα ζωντανά χρώματα των θηραϊκών τυχογραφιών. Πώς συνδέονται με το μηνοϊκό πολιτισμό και τι μας αποκαλύπτουν για τον αρχαίο κόσμο. Είμαι η Αγιάτη Μπενάρδου και ακούτε ακόμα ένα επεισόδιο της σειράς «Ιστορία μιας πόλης και κλάδες».
Σήμερα είναι και πάλι μαζί μου στο στούντιο της LIFO ο κύριος Ανδρέας Βλαχόπουλος για να μιλήσουμε για τις θηραϊκές τηγογραφίες. Υπότιτλοι AUTHORWAVE Ανδρέα, καλώς όρισες και πάλι εδώ στο στούντιο της Λάιφο. Ευχαριστήσή μου. Είναι ανεξάντλητη η Θήρα, η Σαντορίνη. Και σήμερα είμαστε εδώ για να μιλήσουμε συγκεκριμένα για τις στιχογραφίες του ακροτηρίου. Σε προηγούμενο επεισόδιο μας έχεις μιλήσει για αυτήν την πόλη όπως την είχες περιγράψει.
Και για το γεγονός, για το πολύ ενδιαφέρον γεγονός που επεσήμανες, ότι το ηφαίστειο επί της ουσίας προστάτευσε τις στοιχογραφίες, δεν τις κατέστρεψε. Ήταν αυτή η τέφρα που... περιέλουσε τις τυχογραφίες και έτσι μας επέτρεψε να τις έχουμε μέχρι σήμερα εδώ. Να σε ρωτήσω λοιπόν για αυτές συγκεκριμένα.
Για να ξεκινήσω από κάτι που μας έχεις πει σε περασμένο επεισόδιο, αυτή την τραχανοποίηση για την οποία, όπως την είχε περιγράψει ο καθηγητής Ντούμας, θες να μας πεις λίγα περισσότερα λόγια, βρέθηκαν σε τόσο πολύ μικρά κομμάτια? Καταλαβαίνεις ότι μια επιφάνεια αρκετών τετραγωνικών μέτρων που κάλυπτε κάθε τείχο όταν αποσπαστεί βία και κατακόρυφα. Όπως συμβαίνει όταν τηνάζει τα πάντα μέσα σε ένα κτίριο ο σεισμός, είναι πιθανόν τα κομμάτια να είναι μεγάλα και να πέσουν λοξά ανάποδα.
Μερικές φορές πολύ κοντά και στον τοίχο, αλλά πάντοτε αποκολλημένα και άλλες φορές οι πέτρες που θα πέσουν από πάνω. Οι πέτρες πάνω στις οποίες έπεσαν ή τα έπιπλα. να διαμορφώσουν μία εικόνα, ένα δηλαδή λευκό σύνολο απροσδιόριστον στη μεταξύ τους επαφή κομματιών. Καταλαβαίνεις λοιπόν ότι όταν... Ο συντηρητής και ο αρχαιολόγος έχουν να αποκαταστήσουν από τα χιλιάδες αυτά κομμάτια μια εικόνα την οποία δεν την γνωρίζουν ποτέ εκ των προτέρων.
Μην μπερδεύουμε την τελική εικόνα της συντηρημένης τοιχογραφίας με αυτό το τεράστιο τρισδιάστατο παζλ που έχει να αντιμετωπίσει ο τεχνίτης. ο αρχαιολόγος, ο συντηρητής και βέβαια ο αρχιτέκτονας και ο οικαστικός καλλιτέχνης που σε μια ιδανική ανασκαφή όπως αυτή του ακροτηρίου πολλές δεκαετίες τώρα
θα εγγύηθει την καλύτερη δυνατή αποκατάσταση αυτών των εικόνων. Να σε ρωτήσω από τι υλικό είναι φτιαγμένες αυτές οι τυχογραφίες. Είναι καλής ποιότητας... ασβέστης που πρώτα επιστρώθηκε στον επιμελημένο τοίχο σε ένα αρκετά παχύ στρώμα χοντρής υφής όπως σήμερα χρησιμοποιούμε τις εκφράσεις χοντρό σοβάς και λεπτό σοβάς και όπως σήμερα ο Μάστορας έρχεται και λιένει την τελική επιφάνεια
για να το παραδώσει στο νέο λεωχρωματιστή, θα φανταστούμε ακριβώς την ίδια διαδικασία. Μία επάλυψη, δηλαδή, που θα ικανοποιούσε... όλα τα κατασκευαστικά μειονεκτήματα του φέροντος τείχου θα ευθυγράμιζε εντελώς την επιφάνεια ώστε μετά το λεπτό κονίαμα που είναι λίγον...
χιλιοστών πάχους να έρθει με τη σειρά του και απολύτως λίο να δεχτεί πρώτα τα εγχάρακτα σχέδια του συνεργείου που ετοίμαζε την τυχογραφία Παράλληλα με τα αποτυπώματα των τεντωμένων σπάγκων που άφηναν πάνω στον οπόσοβά όλα τα στοιχεία τα οποία θα όριζαν αλλά και θα σκηνοθετούσαν την...
ζωγραφική πάνω στον τοίχο. Τα χρώματα? Τα χρώματα μας είναι πολύ καλά γνωστά αφού οι τοιχογραφίες της θύρας πολύ περισσότερο από τα ελάχιστα σπαράγματα που ήρθαν στο φως από τα ανάκτορα και τις επαύλεις της Κρήτης, έδωσαν τη δυνατότητα σε ειδικούς επιστήμονες να μπορέσουν να τα αναλύσουν και να δούμε ότι το έντονο κόκκινο και το έντονο κίτρινο με όλες τις αποχρώσεις τους είναι γεώδεις όχρες, είναι δηλαδή οξίδια του σιδήρου τα οποία απαντούν οπουδήποτε σχεδόν, ιδίως στην...
Το μαύρο ήταν οργανικό, κάρβουνο, είτε από καμένα οστά, είτε από κάρβουνο ξυλανθράκων. Το εντυπωσιακό, οι όδες. Μάθαμε σχετικά πρόσφατα πριν από δυόμιση δεκαετίες ότι είναι πορφύρα. Είναι δηλαδή η γνωστή οργανική χρωστική από το ομώνυμο κοχύλι και τον δυσόδη κατά τα λοιπά αδένα του, που με μια διαδικασία δίνει αυτό το εντυπωσιακό...
Ξέρετε ο κόσμος νομίζει ότι το πορφυρό είναι το κόκκινο. Το πορφυρό όμως είναι το ιόδες, είναι το χρώμα του μενεξέ. Παίρνουν λοιπόν οι άνθρωποι αυτοί και όπως αποδείχτηκε πολύ περισσότερο από άλλες... του Αιγαίου την Πορφύρα εξάγουν και χρησιμοποιούν σε μεγάλες ποσότητες ιδίως στο δημόσιο κτίριο που λέγεται ξεστήτρια ενώ το μπλε είτε όταν είναι κάπως σκοτεινόχρωμο γκρίζο, είναι ρηβεκίτης ή άλλες γεώδεις χρωστικές, όταν όμως είναι εντυπωσιακό γαλάζιο, είναι μία συνθετική...
που τη λέμε αιγυπτιακό μπλε. Αυτό το γνωρίζουν οι Αιγαίοι από τους Αιγύπτιους αλλά και από άλλους λαούς της Ανατολικής Μεσογείου και το εφαρμόζουν επιλεκτικά γιατί είναι μια ακριβή χρωστική. Αλλά ειδικά στα δημόσια κτίρια δίνει μια εντυπωσιακή λάμψη σε στοιχεία που θέλουν να τονίσουν. Να πάμε και στην ερώτηση που έχω στο νου μου από την αρχή βεβαίως ήδη και από την προηγούμενη συνομιλία μας. Τι απεικονίζουν, Ανδρέα, οι τοιχογραφίες της Αντορίνης. Υπάρχουν...
Πήθηκοι, πάπηροι, ψαράδες, κυρίες, τι απεικονίζουν και τι ιστορίες μας λένε, αν θέλεις. Θα απαντήσω ξεκινώντας από την λιγότερο γνωστή παραδοχή, ότι απεικονίζουν αυτό που... Θέλησε να απεικονίσει ο παραγγελιοδότης και εκτέλεσε το συνεργείο. Όχι αυτό που θέλουμε εμείς να δούμε σε αυτές. Ξεκινάμε λοιπόν... από μια πολύ σπαραγματική εικόνα για να φτάσουμε να ενώνουμε όχι μόνο ζωγραφισμένα σπαράγματα αλλά και ζωγραφισμένα θέματα, μοτίβα.
Εννοώ με αυτό ότι μπορεί να έχεις ακόμα και μια ακέραιη τοιχογραφία μπροστά σου, δηλαδή μια πλήρως αποκατεστημένη εικόνα, αλλά ενώ μπορείς να παρακολουθήσεις τον τρόπο που κατασκευάστηκε. τα χρώματα, τα περιγράμματα, ακόμα και τα ίδια τα αντικείμενα, να είναι δυσχερές έως αδύνατο να κατανοήσουμε πίσω από τις αναγνωρίσιμες εικόνες τι ήθελε να πει για την κοινωνία που τη δημιούργησε η τυχογραφία. Μπορεί να το κάνω λίγο δύσκολο, αλλά ξέρεις... Το κάνεις πιο ενδιαφέρον όμως. Είναι πολύ εύκολο.
και μάλιστα ένας από τους δύο ψαράδες στο δωμάτιο 5 της δυτικής οικίας, βρέθηκε, πράγμα σπάνιο όπως είπαμε πριν, να είναι ακόμα πάνω στον λαμπά του τοίχου που διακοσμούσε. Μπορεί λοιπόν μια ακέραιη τυχογραφία ή μια αποκατεστημένη τυχογραφία να μας δίνει την εικόνα, αλλά δεν είναι καθόλου δεδομένο ότι ο σύγχρονος άνθρωπος μπορεί να διαβάσει
τα πάντα ή ακριβώς να συνδέσει τις εικόνες μεταξύ τους αυτό που λέμε ερμηνεία του εικονογραφικού προγράμματος. Ως εκ τούτου μπορεί ο νεαρός με την αυτάρισκη κορμοστασιά των 12-13 ετών να μας επιδεικνύει την ψαριά του, μπορεί το νεαρό κορίτσι με το ξερισμένο κεφάλι και την ιερατική του φορεσιά να προτείνει ένα μικρό λιβανιστήρι πάνω στο οποίο καίει στήμονες κρόκου, αλλά στην πραγματικότητα τουλάχιστον όταν άρχισαν αυτές οι ζωγραφικές...
να έρχονται στο φως, να κινδυνεύουμε να παρανοήσουμε σε πολύ σημαντικό βαθμό το αφήγημα. Και για να γίνω πιο συγκεκριμένος, είναι τελείως διαφορετικό να αναγνωρίζεις έναν έφηβο ψαρά, δηλαδή το παιδί μιας νησιωτικής κοινωνίας που επέρεται για την ψαριά και είναι τελείως διαφορετικό ο αρχαιοειχθειολόγος να σου λέει Πόσο δύσκολο είναι να βγάλεις αυτά τα ψάρια από το βυθό στην επιφάνεια. Πόσο δύσκολο είναι να εμφανίσεις σε μια νεαρή ηλικία έναν κοινωνικό ρόλο, ένα κοριτσάκι.
είναι ντυμένη ιέρια και είναι σαφές ότι επιτελεί κάποια δραστηριότητα που είτε μας είναι οικία γιατί έχουμε μια ενδιάμεση γνώση αντίστοιχων εθήμων, είτε μας είναι... εντελώς ξένη. Θα σου δώσω ένα άλλο παράδειγμα. Στο κτίριο που λέμε ξεστή τρία, τα περισσότερα κορίτσια, ξυπόλυτα όπως πρέπει, αλλά ντυμένα με μία υπερβολή. Και στα ρούχα και στα κοσμήματα σκαρφαλώνουν τα ηφαιστιακά βράχια της Αντορίνης για να μαζέψουν με εξαιρετικά κομψό τρόπο τον κρόκο.
από τον οποίο θα βγουν οι στήμονες που θα μας δώσουν το λαμπρό κίτρινο χρώμα που ονομάζουμε το χρώμα του κρόκου κλπ.
Αυτό που επιτελείται στις στιχογραφίες είναι γνωστό μέχρι σήμερα στις νησιωτικές κοινωνίες ότι οι άνθρωποι που έχουν καλή υγεία συντροφευμένοι από τους μεγαλύτερους για να τους διδάξουν αυτή την εντυπωσιακή πανάρχαια πρακτική την κροκοσύλλογη θα πρέπει να μην γλιστράνε στα βράχια ίσως να είναι και ξυπόλοιτοι Ξέρουμε λοιπόν ότι μαζεύουν τον κρόκο για όλες τις ιδιότητες που έχει αυτό το εντυπωσιακό φτινοπορεινό αυτοφιές στη φύση του Αιγαίου άνθους, αλλά ξέρεις, όλο αυτό που συνέχει, το πώς...
μια μεγάλη ενήλικη γυναίκα εποπτεύει τη διαδικασία. Το πως αυτές οι γυναίκες γεμίζουν καλάθια και με την ίδια αυτάρισκη θα λέγαμε ενδυμασία, κόσμηση κορμοστασιά εμφανίζονται μπροστά σε μια εντυπωσιακή θεότητα την οποία μόλις την έχει φέρει στη γη ο φτερωτός γρήπας. Ένα δηλαδή... φανταστικό ένα υβριδικό όν που έχει τεράστια φτερά αητού όπως έχει και ράμφος αρπακτικού αλλά έχει σώμα λιονταριού και μια ουρά που μπορεί να είναι και φίδι.
Καταλαβαίνει λοιπόν κανείς ότι ακόμα και να αναγνωριστούν από μία σύγχρονη ματιά οι εικόνες αυτές η ερμηνεία τους είναι κάτι αρκετά απαιτητικό γι' αυτό και... Ξεφεύγουμε από την αναγνώριση των αντικειμένων ή από την εντυπωσιακή αισθητική με την οποία έχουν αποδοθεί περιγράμματα, χρώματα, βλέμματα, λεπτομέρειες και περνάμε στο ζητούμενο.
Και το ζητούμενο βέβαια για τις κοινωνίες του παρελθόντος είναι η κατανόηση μέσα από την ερμηνεία. Κάθε γενιά προσεγγίζει με διαφορετικά κριτήρια, με διαφορετικό οπλισμό την ερμηνεία. Κοινό ζητούμενο, κοινός παρανομαστής είναι να μπορέσουμε να πλησιάσουμε τις κοινωνίες αυτές και όχι να χρησιμοποιήσουμε... Τα δικά μας μέσα, βεβαίως. Εκτός από τα δικά μας μέσα, να μην τα χρησιμοποιήσουμε, ας μου επιτραπεί η έννοια...
καπηλευόμενοι κοινωνίες και πολιτισμούς που σωστά στέκονται στην απόσταση του χρόνου από σήμερα. Οικιανοποίθηκη. Σου μίλησα πριν. Γι' αυτό τον κοσμοπολιτισμό που έχουν οι θηραίοι. Δεν κοιτάζουν μόνο στην Κρήτη. Κοιτάζουν στην Ανατολή γιατί την ξέρουν πάρα πολύ καλά. Εισάγουν εντυπωσιακά μικροπράγματα ή... Αναμνηστικά από την Ανατολή έρχονται εμπορικοί αμφορίες από τη Σύρια.
Έρχονται αυγά στρουθοκαμήλου από την Ουβία. Είναι κοσμοπολίτες. Είναι κοσμοπολίτες, είναι εξωστρεφείς, είναι πολύ ταξιδεμένοι. Άρα λοιπόν από τη μία έχουν τα κνωσιακά πρότυπα, έχουν... ένα σύνδρομο νεοπλουτίστικο όταν κοιτάζουν την Κρήτη απ' την άλλη όμως έχουν τη δυνατότητα και να επηρεαστούν αλλά και να απορροφήσουν από δικές τους εμπειρίες ταξίδια
ακόμα και σκίτσα, ακόμα και επιτόπιες αντιγραφές που μπορεί να έκαναν. Σε αυτά πρέπει να θυμόμαστε ότι πρώτοι διδάξαντες είναι τα ανάκτορα και οι επαύλεις της Κρήτης. Οι γαλάζιοι πήθηκοι φτάνουν σαν τηθασευμένα κατοικίδια με περιλέμια και ωραία στολίδια, μερικές φορές και με σκουλαρίκια χρυσά, φτάνουν στα ανάκτορα της Κρήτης πιθανόν... Ήδη λίγο πριν καταστρεφούν τα πρώτα ανάκτορα γύρω στο 1700. Άρα οι θηραίοι που είναι γύρω στο 1600 και λίγο μετά δέχονται ένα εικονογραφικό
σύμπαν, αλλά και το εμπλουτίζουν. Πάμε τώρα λοιπόν στους πηθήκους. Το θέμα δεν είναι πού είδαν, αν είδαν ή πώς αντέγραψαν το γαλάζιο πήθικο. Το θέμα είναι αν επιθυμούν αυτό το εξωτικό αλλά οπωσδήποτε μέσα στο σύμπαν της Μεσογείου. Μικρόσωμο ανθρωπομιμητικόον. Να δώσουμε σημασία σε αυτό. Σωστά βεβαίως. Πότε θέλουν να το επιλέξουν σε αγέλες να σκαρφαλώνει στα βράχια για να φτιάχνει μία εξωτική σύνθεση όπως συμβαίνει.
στο λεγόμενο κτίριο Β ή πότε επιθυμούν το τετράποδο να σηκωθεί στα δύο του πόδια, να στολιστεί με κοσμήματα και κυρίως με μυαλό. και με κοινωνικό ρόλο και να σταθεί όρθιο απέναντι στην θεότητα για την οποία μιλήσαμε πριν και να της δώσει με έναν πολύ επίσημο τρόπο ένα ματσάκι αποξηραμένους ανθήρες του κρόκου. Προσέξτε, τα κορίτσια έχουν φέρει και έχουν αδειάσει μπροστά στη θεά τα φρεσκοκομμένα λουλούδια, Αλλά όπως σωστά έδειξε πριν από πολλά χρόνια η νανομαρινά του,
Αυτό που προσφέρει στη θεότητα ο γαλάζιος πίθικος είναι το τελικό προϊόν της κροκοσυλλογής. Είναι αυτό που έχει αποξηρανθεί, είναι οι κόκκινοι ανθύρες που όταν έρθουν σε επαφή με το χλιαρό νερό... θα δώσουν αυτό το εντυπωσιακό χρώμα του κρόκου. Έχουν και μία έκφραση οι ίδιοι, δεν είναι ανέκφραστα ζώα, αυτός ο ανθρωπομορφισμός τον οποίο ανέφερες και ο Μαρινάτος μάλιστα τους περιέγραψε ως ανεδείς στο ύφος, το οποίο είναι χαριτωμένο.
Αλλά είναι μια αγέλη από διαφορετικούς μεταξύ τους πυθήκους, οι οποίοι έχουν πραγματικά διαφορετικές εκφράσεις στο πρόσωπο. Ναι, και σε διαφορετικούς ρόλους.
Μια τοιχογραφία που αποκαταστάθηκε σχετικά πρόσφατα δείχνει ένα θίασο από αυτά τα ανθρωπομιμητικά όντα να έχουν φτιάξει οι δύο... που εικονίζονται στα άκρα της σύνθεσης ένα μουσικό συγκρότημα ένας να παίζει λίρα ένας μάλλον κρότα αλλά είναι αχυροκροτή και στη μέση διοποιήθηκε σε... κατοπτρική σχέση μεταξύ τους να χορεύουν έναν τελετουργικό χορό ο ένας κρατώντας το θικάρι ο άλλος κρατώντας το ξύφος δηλαδή κάτι σαν τους σύγχρονους
Κελτικούς πολεμικούς χορούς, τους χορούς του ξύφους που έχουν βρετανική και κελτική λαή παράδοση. Είναι εκπληκτική και σαν σύλληψη αυτή, αν τη σκεφτεί κανείς. Ακούω όμως τώρα το γεγονός ότι αυτός ο Θείασος εμφαίνει την... ανθρώπινη ας το πούμε ιδιότητα μέσα από τη μουσική την κίνηση ακόμα και από αυτή την τελετουργική αντιπαλότητα είναι γιατί είναι στον χώρο στο δωμάτιο δίπλα
από το μεγάλο χώρο όπου ο ίδιος πίθηκος θα βρεθεί σε άλλο ρόλο για να προσφέρει στην πότνια τον Κρόκο. Σε ένα άλλο κτίριο, λίγο σκαμμένο, Έχουμε σεβίζοντες πυθίκους, δηλαδή τον πήθηκο πάλι σε μια ιδιότητα που μόνο ο άνθρωπος μπορεί να κατανοήσει, να σταθεί γονατιστός και με τις παλάμες σε επίκληση. μπροστά σε ένα ιερό. Αν βάλεις και μαζί με τους πυθίκους τον κόσμο των λουλουδιών, τον κόσμο των πουλιών,
να συμμετέχει σε αυτήν την οργιαστική, σε αυτήν την μεγάλη πανδεσία, ξέρεις τι μένει κοινός παρανομαστής. Τι. Ο άξονας πάνω στον οποίο περιστρέφεται όλοι. η ανθρώπινη ύπαρξη για τον προϊστορικό άνθρωπο. Η φύση. Αυτά δεν είναι αναπαραγωγές του οπτικού τους ορίζοντα. Αυτά είναι... Μεικτές εικόνες που αντλούν από το φυσικό τους κόσμο, αλλά με το να τις κατοικούν είτε τα πραγματικά, είτε τα φανταστικά όντα που συνιστούν το θρησκευτικό τους σύμπαν.
τους δίνουν μία εντελώς σύνθετη, τόσο σύνθετη που εμείς δεν μπορούμε να παρακολουθήσουμε. Μην ξεχνάμε ότι ερχόμαστε από μία παράδοση μονοθειστική, η Ορθοδοξία... μας έχει εξοικειώσει με τις εικόνες μέσα στις εκκλησίες, αλλά μπορείς να φανταστείς Έναν άνθρωπο που δεν έχει καμία σχέση με το χριστιανικό και ιδίως το ορθόδοξο δόγμα να μπαίνει σε μια εικονογραφημένη εκκλησία που κάθε τείχος, κάθε σημείο, αλλά και κάθε...
σύνδεση μεταξύ των εικόνων δεν μπορεί να γίνει κατανοητή αν αγνοείς το συνεκτικό ιστό που σε μας λέγεται δόγμα, λέγεται θρησκεία, λέγεται... Ιερές εικόνες κλπ. Σαφές. Φαντάσου πόσο αμήχανοι νιώθουμε ακόμα μπροστά σε τέτοιες εικόνες και πόσο προσεκτικοί πρέπει να είμαστε στην ερμηνεία τους. Θέλω να σε ρωτήσω συνολικά, αν θέλεις, τι θα έλεγες ότι αποκαλύπτουν
Οι τυχογραφίες της θύρας για την κοινωνία, τις αξίες, τη ζωή στο νησί ήταν ένα προνόμιο της elite. Αυτές οι εικόνες δεν ήτανε, μας λένε κάτι άλλο για την κοινωνία ή δεν μπορούμε να πλησιάσουμε.
ερμηνευτικά την κοινωνία εκείνη τελικά. Αντίθετα, θα έλεγα ότι είναι το ασφαλέστερο διαβατήριο για να την προσεγγίσουμε και την κατανοήσουμε. Πρώτα απ' όλα, σε επίπεδο αρχιτεκτονικής, Το γεγονός ότι σχεδόν κανένα από τα σπίτια που βρέθηκαν στο ακροτήρι δεν είναι ακόσμητο από επιτύχειες αφηγηματικές παραστάσεις σημαίνει ότι...
Η λεγόμενη «ελίτ», όπως την αντιλαμβανόμαστε εμείς κυρίως με τα νεότερα ευρωπαϊκά πρότυπα, μάλλον πρέπει να οριστεί πολύ διαφορετικά. Ο Ντούμας έχει μιλήσει για τις... παραμέτρους και τα δεδομένα που οδηγούν τον σύγχρονο μελετητή στο συμπέρασμα ότι οι νησιωτικές κοινωνίες που πλούτησαν από πολύ νωρίς και έδωσαν στον άνθρωπο
την δυνατότητα να τολμήσει αλλά και να ανταμυφτεί για αυτό το άνοιγμα στις θάλασσες και στις ταιριές να προσπορήσουν τόσο πλούτο ώστε μέσα στο ακροτήρι να μην μπορούμε να προσδιορίσουμε ποιος είναι ο φτωχός και ποιος είναι ο πλούσιος.
Ανόντως όλος ο οικισμός. Ξαναλέω ότι σήμερα έχουμε τα περιγράμματα από περίπου 30 κτίρια, γύρω στα 10 έχουν κάπως ερευνηθεί και μόνο 3 έχουν πλήρως ανασκαφεί. Η εικόνα που παίρνουμε... είναι ότι οι άνθρωποι είχαν πρόσβαση σε αυτό το αγαθό, γιατί μην ξεχνάμε ότι ένα συνεργείο που θα ετοιμάσει θα εξελίξει μια παραγγελία. θα την απεικονίσει με ζωγραφικά μέσα και θα παραδώσει τον αντίστοιχο χώρο στα κοινωνικά, στα τελετουργικά, στα θρησκευτικά δρόμενα.
που λάμβαναν χώρα μέσα σε αυτά τα σπίτια, δεν ήταν μια εύκολη υπόθεση. Αν λοιπόν το ακροτήρι είναι ένας δείκτης αυτού του υψηλού επίπεδου, ζωής μέσων που απολάμβαναν τότε οι ακροτηριανοί φαίνεται ότι μάλλον μιλάμε για μία κοινωνία που ξέρεις θα την χαρακτήριζα όπως αυτά τα... σύγχρονα στην ιστορία, νησιά όπως είναι η Σύρος, η Χίος, που τα καπετανόσπιτα συναγωνίζονταν το ένα το άλλο σε ύψος, σε ομορφιά.
Και σε τυχογραφίες. Δεν είναι καθόλου τυχαίο ότι η Ερμούπολη γίνεται ένας χώρος κοινωνικής επίδειξης. Είναι ωραίο το παράλληλο αυτό το παράδειγμα. του Πηλίου και του Ζαγορίου στην Ήπειρο, επέλεξαν τη ζωγραφική στους τοίχους να είναι ένα από τα μέσα κοινωνικής προβολής. Και όχι μόνο να απεικονίσουν εικόνες από ταξίδια, να δημιουργήσουν κοινωνικό αν θέλεις συναγωνισμό, οπωσδήποτε να γίνουν εικόνες πρεστής, εξωστρέφειας και σαφώς πλούτου.
Πριν κλείσουμε και σε ευχαριστήσω Ανδρέα, θα ήθελα να σου ζητήσω να μας πεις λίγα λόγια για αυτόν τον άθλο, αυτή την τεράστια προσπάθεια. Αποκατάστασης αυτού του τραχανοποιημένου συνόλου. Πρέπει να ήταν, ήδη μας είπες το εντυπωσιακό, ότι όταν ξεκινάς την αποκατάσταση δεν ξέρεις τι είναι αυτό που περιμένεις να δεις μπροστά σου.
Θες να μας πεις λίγα λόγια για το πώς γίνεται αυτό, ποιες είναι οι βασικές θέλειες, δυσκολίες και πώς κανείς, με τι κουράγει οξεκειμένα να το κάνει. Θα μιλήσω σαν αρχαιολόγος που... είχε και έχει άμεση επαφή με τους συντηρητές, αλλά σε καμία περίπτωση δεν μπορώ να μιλήσω εξ ονόματός της. Φυσικά, ρωτάω εσένα όμως. Σε ευχαριστώ πολύ. Πίσω από το αρχαιολογικό έργο της ανασκαφής, της συντήρησης και της αποκατάστασης, βρίσκονται άνθρωποι που έχουν αφιερώσει πάρα πολύ χρόνο, αλλά κυρίως
πάρα πολλή δεξιότητα, γνώση, πειραματισμό. Η Ελλάδα με την ανασκαφή του ακροτηρίου στη Θήρα υπήρξε πολύ τυχερή γιατί μέσα στη δημιουργικότητα και την εξαιρετικά καινοτόμο ματιά σε πολλά πράγματα που είχε ο πρώτος ανασκαφέας ο Σπυρίδων Μαρινάτος αλλά και με την επιμονή
στην τεκμηρίωση, στη συντήρηση και στην απόδοση αυτών των τεχνουργημάτων στην επιστήμη και στο κοινό που επιδίωξε μετά το 1975 ο Χρήστος Ντούμας, είχε λοιπόν η Ελλάδα... το σπάνιο προνόμιο να φτιάξει μια μεγάλη ομάδα ανθρώπων που φυσικά προέρχονταν κυρίως από το χώρο των βυζαντινών τοιχογραφιών. Φυσικά είχαν ήδη συντηρήσει τις λιγοστές τοιχογραφίες λόγω διατήρησης, όχι ότι ήταν τόσο λίγες στην αρχαιότητα, από το ανάκτορο της Κνοσού, από...
άλλα ανακτορικά κέντρα στην Κρήτη όπως είπαμε πριν. Το ακροτήρι λοιπόν έγινε ο τόπος μαθητίας γενναιών από το 1967 μέχρι σήμερα δοκίμασε της γνώσης, βελτίωσε τις δεξιότητες για να φτάσει μετά από πολλήμηνες και πολυετής επενδύσεις χρόνου και προσοχής να συντεριάξει αυτά τα κομμάτια. να εγγυηθεί την αναστρεψιμότητα όλων των διαδικασιών και τελικά να απομιμηθεί την κατακόρυφη επιφάνεια αυτών των... συνθέσεων κολλώντας τα σε κατακόρυφο άξονα πάνω σε ένα πύργο κάτι που αν δεν το δει κάποιος
στο εργαστήριο της Ανασκαφής Ακροτηρίου, δεν μπορεί να το συλλάβει. Ο κόσμος νομίζει ότι οι τυχογραφίες συγκολώνται πάνω σε επίπεδες επιφάνειες όπως οτιδήποτε χρειάζεται συγκόλληση. Για να πετύχουμε... Συνθέσεις 25 τετραγωνικών μέτρων ενιαίας επιφάνειας, όπως είναι η μεγαλύτερη ως τώρα αποκατεστημένη τυχογραφία που εικονίζει σπύρες και ρόδακες από το ανώτερο τρίτο πάτωμα.
της Ξεστής 3, με διαστάσεις 5,5x3, καταλαβαίνεις ότι οι άνθρωποι, τα συνεργεία, συντηρητές πρωτίστως, οικαστικοί καλλιτέχνες, Φωτογράφοι-αρχαιολόγοι δούλεψαν για πάρα πολλά χρόνια για να φτιάξουμε τελικά μία τοιχογραφία ενιαίου χώρου στο βόρειο τοίχο του Τρίτου Δαπέδου. ενός κτηρίου του 1600 π.Χ. που σήμερα καλύπτει το μεγαλύτερο πλάτος του εργαστηρίου συντήρησης αλλά είναι αδύνατο να βγει από την πόρτα του.
Ωσο κι αν αυτό ακούγεται έτσι ακραίο ή ανεκτοτολογικό, φαντάσου όμως τι πήραμε από αυτή την τυχογραφία. Πήραμε τις διαστάσεις πλάτος. ενός στίχου που ήταν αδύνατον να τον έχουμε φανταστεί από τα ελάχιστα αρχιτεκτονικά στοιχεία αυτού του πλήρως κατεστραμμένου ορόφου. Δεν είναι λοιπόν μόνο... η εντυπωσιακή ζωογραφική δεν είναι μόνο αυτό που απεικονίζεται πάνω και αυτό που προσπαθούμε να ερμηνεύσουμε είναι ότι η τοιχογραφία γιατί είναι το αρχιτεκτονικό κέλυφος
με το οποίο συμπληρώνεται, καλοποίζεται, αλλά και ομιλεί το κτίριο. Ανδρέα, είναι ανεξάντλητη η Σαντορίνη και το ακροτήρι ακόμη περισσότερο. Δεν έχω λόγια να σε ευχαριστήσω.
και για την προηγούμενη και για τη σημερινή μας συζήτηση. Ευχαριστώ πάρα πολύ που ήσουν μαζί μας. Είναι δική μου η ευχαρίστηση στη διάθεσή σας γιατί είναι η αλήθεια... όχι πολύ συνηθισμένο και για τους αρχαιολόγους να έχουν και το κατάλληλο βήμα, αλλά και την ευχάριστη παρέα να συζητήσουν πράγματα που συνήθως νομίζουμε ότι αφορούν... το δικό μας χώρο. Σας ευχαριστώ πολύ. Εμείς ευχαριστούμε τιμή και χαρά μας.
Ακούσατε ένα επεισόδιο της σειράς «Η ιστορία μιας πόλης Κυκλάδες» με τον κύριο Ανδρέα Βλαχόπουλο, ο οποίος μας μίλησε για τις θηραϊκές τυχογραφίες. Για να μην χάνετε κανένα επεισόδιο της σειράς ιστορία μιας πόλης, ακολουθήστε μας στο Spotify και στα Apple Podcasts ή ακούστε μας μέσα από το Lifeo TV, στο YouTube και στο Lifeo.gr. Είναι τα podcast της Lifeo.