Er zijn liedjes over Atlantis Er zijn spelletjes over Atlantis Er zijn boeken en films over Atlantis Het verhaal van een eiland dat in de zee verdween is een verhaal dat mensen boeit en inspireert. We weten niet of Atlantis echt bestaan heeft. De Griekse filosoof Plato schreef meer dan 300 jaar voor Christus voor het eerst over dit mythische eiland. Volgens hem had het 9000 jaar eerder bestaan ergens in de Middellandse Zee.
Veel mensen hebben geprobeerd Atlantis te vinden, of in ieder geval de overblijfselen van Atlantis, maar het is niemand gelukt. Er zijn veel theorieën over dit eiland. Het zou bijvoorbeeld verloren zijn gegaan. Toen er een overstroming van de Zwarte Zee was die via de Bosphorus bij het gebied rond Griekenland terechtkwam, toch geloven de meeste wetenschappers niet dat Atlantis ooit heeft bestaan.
Vandaag ga ik praten over een stuk land dat wel echt heeft bestaan. En wie ben ik? Naar wie luister jij? Jij luistert naar Martijn, docent NT2 en dit is de Dutch Today Podcast. En jij luistert via Spotify of Patreon. Op Patreon krijg jij per maand niet twee, maar vier podcasts. Ook krijg je daar de transcripties van alle podcasts en een moeilijke woordenlijst en wat oefeningen.
Klinkt dat interessant? Kom dan een keer kijken op de website. De link staat in de beschrijving. Heel erg bedankt als jij mij al volgt op Patreon, want jouw steun is wat de podcast in leven houdt. Door de Patreonleden kan ik deze podcast elke week weer maken. Maar nu gaan we terug in de tijd. En we gaan niet naar de Middellandse Zee, nee, we blijven dicht bij huis. We gaan naar de Noordzee.
De zee tussen Engeland, Noord-Frankrijk, België en Nederland. Dit is de zee waarin je zwemt als je in Nederland in de zee zwemt. Dat was een miljoen jaar geleden anders. Toen was hier geen zee, maar land. Er was een landbrug tussen Engeland, Denemarken en Nederland. De naam van dit stuk land was Doggerland, vernoemd naar een oud type boot, de Dogge. Met deze boot werd vis gevangen in dit gebied.
Zoals de kabeljauw. Dit is een witte vis die we nog steeds eten. Al in het begin van de 20ste eeuw, toen de archeologie een wetenschap werd, waren er mensen die verwachten dat ze interessante dingen zouden vinden in de bodem van de Noordzee. In 1931 gebeurde dit voor het eerst. Toen werd er een speerpunt van bot gevonden voor de kust van Engeland. Dit was onderdeel van een harpoen en was zeker 10.000 jaar oud. Er werden nog verschillende andere voorwerpen gevonden.
als vishaken en bijlen. Ook vonden archeologen delen van kano's van hout. Dit gebeurde allemaal omdat het met nieuwe technologie... makkelijker werd om de zeebodem te scannen en voorwerpen te ontdekken. En hoe beter de technologie werd, hoe meer archeologen vonden. Ook werden er nieuwe stranden gemaakt met zand uit de Noordzee.
Dat zee, dat zand, werd van de bodem gezogen en tegen de kust aangespoten. Mensen die in dit zand graven vinden vaak ook nu nog antieke voorwerpen die de mensen van Doggerland gebruikten. Want ja... Op Doggerland leefden mensen. En deze mensen leefden daar al heel lang voordat Doggerland uiteindelijk verdween. Ze leefden er al een miljoen jaar geleden.
Deze mensen konden via Doggerland tussen Groot-Brittannië en Europa bewegen. In de miljoenjaar dat Doggerland heeft bestaan, heeft het veel verschillende vormen gekend. In koude klimaatperiodes was er meer ijs en minder water, waardoor de zee lager stond en Doggerland groter was. Wanneer het warmer was, verdween er een deel van land onder water. In de koudste periodes stond de zee wel 120 meter lager dan hij nu staat. Maar ook wanneer het warmer was, kon je van Frankrijk naar Engeland lopen.
De reden dat we dat nu niet meer kunnen is dat er aan het einde van elke koude periode veel smeltwater door het kanaal stroomde tussen Groot-Brittannië en Europa. Dat spoelde langzaam veel van het land, dat Doggerland heette, tussen Engeland en Nederland weg. Sinds 8000 jaar geleden, toen de laatste echte ijstijd eindigde, is Engeland een eiland.
De laatste ijstijd is dus eigenlijk verantwoordelijk voor de eerste brexit. Doggerland was toen een klein eilandje geworden midden in de Noordzee dat beetje bij beetje verdween door het stijgen van de zeespiegel. Maar hoe zag Doggerland eruit voordat het uiteindelijk onder het zeewater terecht kwam? Tot ongeveer 10.000 jaar geleden was het een tundra met veel grassen, maar ook bossen en rivieren.
De rivieren de Maas, de Rijn, de Seine en de Theems stroomden over Doggerland naar het noorden de zee in. Hoe meer water er kwam, hoe meer Doggerland een moeras werd. De eerste mensen die er leefden waren waarschijnlijk de eerste bekende mensachtige van Europa, de homo antecessor. Dit weten we niet zeker, want we hebben weinig van deze mensachtige gevonden. Het is alleen...
Aannemelijk dat ze op Doggerland waren omdat ze ook op veel andere plekken in Europa voorkwamen. Deze jagerverzamelaars leefden zo'n miljoen jaar geleden. Wat we wel met zekerheid kunnen zeggen is dat de Neandertalers op Tocherland leefden. Dit was zo'n 50.000 jaar geleden. Dit kunnen we met zekerheid zeggen omdat zij ook in Groot-Brittannië leefden en daar gekomen waren via Doggerland. Op Doggerland kwamen veel grote dieren voor, zoals mammoeten,
rendieren en wolharige neushoorns. Dit waren interessante prooien voor de Neandertalers. Maar uiteindelijk werden deze mensachtige vervangen door moderne mensen, mensen met dezelfde anatomie als jij en ik. Zij namen vanaf zo'n 40.000 jaar geleden langzaam de plek in van de Neandertalers. Deze moderne mensen waren jagerverzamelaars die kuddesdieren en seizoensgebonden groente en fruit volgden. Tijdens de koudste periodes in de geschiedenis was Doggerland voor hen
Een mooie plaats om naartoe te vluchten omdat het klimaat ermild was. Toen het warmer werd ontwikkelden deze mensen gespecialiseerde vis technologieën. Ze gingen vaak langs de kust wonen om makkelijker te kunnen vissen. Ook bouwden ze kano's van uitgeholde boomstammen. Ze verbouwden nog niet hun eigen planten,
maar deden wel hun best om het bos te beheren. De meeste voorwerpen die in de Noordzee gevonden worden, zijn van deze mensen afkomstig. Ook worden er af en toe skeletten van deze mensen gevonden, Resten van Neandertalers zijn ook gevonden, maar een stuk minder dan de resten van moderne mensen. Door de spullen die gevonden zijn en onze kennis over soortgelijke mensen in Engeland en Nederland,
kunnen wetenschappers een aantal aannames maken over de cultuur van de bewoners van Tocherland. Zij leefden waarschijnlijk in kleine mobiele familiegroepen. De leider van de groep was de persoon die het meest vaardig was en de meeste kennis had. Waarschijnlijk begroeven ze hun doden en hadden ze een animistische religie waar de mensen nauw verbonden waren met de dierenwereld.
Toen Doggerland verder en verder verdween onder de zeespiegel, verlieten veel mensen het eiland. Ze trokken naar Europa of Groot-Brittannië. Toch is er een link met de mythe van Atlantis en een reden dat Doggerland ook de oorsprong zou kunnen zijn van deze mythe. Er vonden aan het einde van de laatste ijstijd veel natuurrampen plaats.
Naarmate het klimaat warmer werd en meer ijs smolt vonden er veel tsunamis en overstromingen plaats. Of Atlantis echt bestaan heeft weten we niet, maar Plato had de periode goed uitgekozen. Volgens hem was Atlantis 9000 jaar eerder onder de golven verdwenen en dit komt overeen met het einde van de laatste ijstijd en met de natuurrampen die toen gebeurden.
De ramp die het einde voor Doggerland betekende was de Storrega aardverschuiving. Dit was een grote aardverschuiving onder zee. En het woord aardverschuiving is opgebouwd uit twee woorden. Aarde is de grond onder je voeten en een verschuiving is wanneer er een groot object van de ene naar de andere plaats schuift.
In dit geval was het grote object een stuk van Noorwegen dat de Noorse zee inschoof. Dit stuk land was zo'n 300 kilometer breed en zo'n 800 kilometer lang. Het was de grootste onderzee. Ze onderzezen aardverschuiving ooit en het veroorzaakte golven van 20 meter hoog. We weten niet of er toen, 8000 jaar geleden, nog mensen op Doggerland leefden, maar we weten wel...
dat er geen mensen meer op Doggerland leefden na deze uitverschuiving. De zandvlakte die voor Doggerland op de plaats is gekomen heet de Doggersbank. Dit is een gebied waar veel gevist wordt en in de 18e eeuw ook gevochten. Zoals ik in een eerdere podcast al zei, konden Engeland en Nederland in de 18e eeuw niet uit elkaars haren blijven. Tijdens de Vierde Engels-Nederlandse Oorlog vochten de Engelse en Nederlandse vloten in 1781 tegen elkaar boven de Dockersbank. Geen van beide partijen won.
Maar toch inspireerde het in Nederland veel patriotische gedichten, liederen en literatuur. Deze vormen van literatuur gingen niet direct over de oorlog, maar over de visserscultuur van Nederland. Vissers schreven zowel over praktische dingen als navigatie, als over zeemonsters en wonderbaarlijke reddingen. Het waren vooral dramatische en romantische verhalen over het harde leven op zee. Mensen rekenen deze literatuur niet tot de zogenaamde hoge literatuur.
Maar omdat het de verhalen van een heel specifieke cultuur vertelt en er veel woorden gebruikt worden die alleen binnen deze cultuur bestonden, heeft het een grote historische waarde. Grappig genoeg hebben de vissers, die in de 18e eeuw boven de Doggersbank visten, nooit geweten dat ze over land voeren waar ooit hun verre voorouders hadden gevist. Doggerland is dus niet meer.
Het is onder zand en water bedolven. Maar wie weet komt er een moment in de toekomst dat je weer van Nederland naar Engeland kunt lopen. En als dit gebeurt, van wie zou dit land dan zijn? Zou de Groot-Brittannië Nederland... Denemarken, België en Frankrijk het onderling verdelen? Of zou het een geheel nieuw land vormen? Jij en ik zullen het nooit weten, net als we nooit zullen weten of Doggerland Atlantis is.
Er zijn door de millennia heen veel eilanden verdwenen, in veel zeeën, maar de mensen van Atlantis zouden geavanceerde technologieën hebben gehad. Daar is in ieder geval niets van teruggevonden op de bodem van de Noordzee. Of moeten we zeggen, daar is nog niets van teruggevonden? Nee, ik denk niet dat we dat ooit gaan vinden. Dit was het voor vandaag. Volgende week weer een nieuwe podcast. Ik hoop dat je dan weer luistert. Doei!