Episode description

Parlementslid is zo ongeveer het enige vak waarvoor geen opleidingseisen bestaan. Middelbare school, hoger onderwijs, een beroep – er staat nergens dat zoiets wordt geëist. Evenmin als in een democratie eisen worden gesteld aan het opleidingsniveau van de kiezer. Wat niet wegneemt dat het stemgedrag samenhangt met opleiding. In Amerika noemen ze het de ‘diplomakloof.’ Hoogopgeleide kiezers zijn vaak Democraten, laagopgeleiden merendeels Republikeinen – hoe vooringenomen dat ook klinkt. 

De puissant rijke krantenmagnaat William Randolph Hearst had zijn vermogen geërfd van zijn vader, George, een straatarme boer die midden 19de eeuw rijk werd tijdens de goud- en zilverkoorts. Zijn laatste levensjaren bracht George door als succesvol senator. Hij kon nauwelijks lezen en schrijven. Of je nog nooit een boek hebt gelezen, of wartaal uitslaat over de uil van Minerva – in een democratie mag het allemaal en maakt het dus niet uit. 

Het kiesgedrag maakt des te meer uit. BBB scoorde, volgens Ipsos, bij de Provinciale Statenverkiezingen vooral goed onder ouderen en lager opgeleiden. Dat is een solide groep, die de vervreemding voelt van de gevestigde politieke orde. Niets nieuws, de met onbegrijpelijk jargon koketterende politici hebben, zoals de politicologen Ganzeboom en Arib elf jaar geleden al vaststelden, een ‘diplomademocratie’ gecreëerd. De kiezer snapt er geen bal van. 

Voor Nederland, met zijn evenredige vertegenwoordiging, is dat een fascinerend fenomeen, dat zal leiden tot een populistischere coalitie. Maar in een districtenstelsel met twee partijen, zoals de VS, heeft het dramatische gevolgen. Kostwinners met een academische opleiding zagen hun vermogen sinds 1989 met 83 procent stijgen, niet-academici gingen er geen cent op vooruit. Vertaald naar de vijftig Amerikaanse staten en het gemiddelde opleidingsniveau, weten we nu al dat de uitslag van de presidentsverkiezingen van 2024 in 42 staten vaststaat. Het gaat alleen maar om de staten Arizona, Georgia, Michigan, New Hampshire, North Carolina, Nevada, Pennsylvania en Wisconsin. In elk van die staten zijn er net wat meer ongeschoolden dan diplomahouders. Wie van een gokje houdt: zet die fles maar in op de Republikeinen.

See omnystudio.com/listener for privacy information.